Wątroba – schorzenia w praktyce aptecznej

Wątroba jest największym gruczołem organizmu, jej masa po wypełnieniu krwią może dochodzić nawet do 2 kg. Wątroba pełni ponad 500 różnych funkcji, można porównać ją do małego, przenośnego laboratorium. Nie ma więc wątpliwości, że trzeba o nią szczególnie dbać.

Typowy obrazek z praktyki aptecznej: pacjent trzymający się za prawy bok z grymasem na twarzy prosi o natychmiastową pomoc, mówi, że boli go wątroba. Tymczasem wątroba jest narządem nieunerwionym, nie ma prawa boleć. Ból może być odczuwany tylko w bardzo zaawansowanym stadium choroby, gdy patologicznie powiększona wątroba, uciska na unerwioną torebkę wątrobową. Zgłaszany przez pacjentów ból zazwyczaj jest objawem dysfunkcji dróg żółciowych, ale może być też związany m.in. z chorobami serca, czy pęknięciem wrzodu żołądka. Zadaniem farmaceuty jest zwrócenie uwagi na zgłaszane przez pacjenta objawy, zaproponowanie odpowiednich środków wspomagających pracę wątroby lub skierowanie pacjenta do specjalisty.
Wątroba zlokalizowana jest poniżej przepony, przede wszystkim w prawym podżebrzu, ale też częściowo w lewym podżebrzu i górnym nadbrzuszu. Jest gruczołem podwójnie unaczynionym – przez żyłę wrotną i tętnicę wątrobową właściwą, które wraz z przewodem żółciowym stanowią tzw. triadę wątrobową. Wątroba w 60-70 proc. składa się z hepatocytów, podstawowych jednostek strukturalno-czynnościowych, których długość życia wynosi około roku. Ta cecha sprawia, że wątroba ma doskonałe właściwości regeneracyjne. Jest kluczowym narządem organizmu, bierze udział m.in. w przemianie węglowodanów, białek, lipidów, hemu, reguluje objętość krwi, pełni funkcję magazynującą, odtruwającą i immunologiczną. Z punktu widzenia opieki farmaceutycznej, ważną rolą wątroby jest również wytwarzanie żółci.

Hepatocyty wytwarzają dziennie w sposób ciągły 700-1000 ml żółci, która przewodami żółciowymi transportowana jest do pęcherzyka żółciowego. Tam następnie jest zagęszczana i magazynowana. W odpowiedzi na posiłek, żółć jest transportowana przez przewód żółciowy wspólny i następnie brodawkę Vatera, zaopatrzoną w zwieracz Oddiego, do dwunastnicy. Sole kwasów żółciowych emulgują kwasy tłuszczowe, aktywują lipazę trzustkową, pobudzają również produkcję kolejnej porcji żółci przez wątrobę – są najsilniejszymi substancjami żółciotwórczymi.

Dyskineza dróg żółciowych

Zwolniony lub niedostateczny odpływ żółci jest jednym z najczęstszych zaburzeń funkcjonalnych wątroby. Może objawiać się zaburzeniami trawienia, wzdęciami i kolkami jelitowymi, które szczególnie mogą doskwierać po spożyciu tłustego posiłku.

W przypadku dyskinezy dróg żółciowych, jednym z najskuteczniejszych sposobów leczenia jest ziołolecznictwo. Należy szukać surowców roślinnych pobudzających wytwarzanie i wydzielanie żółci, ułatwiających odpływ żółci do dwunastnicy i rozkurczających mięśnie gładkie dróg żółciowych. Do takich surowców należą m.in. liście i ziele karczocha (Cynara scolymus), które nie tylko łagodzą dolegliwości spowodowane utrudnionym odpływem żółci, ale także mogą okazać się pomocne u osób po operacyjnym usunięciu pęcherzyka żółciowego. Dodatkowo wykazano, że karczoch wykazuje działanie hepatoprotekcyjne i można go podawać wspomagająco w niewydolności wątroby.

Bardzo dobrym surowcem jest również liść mięty (Mentha piperita) ze względu na swoje silne właściwości rozkurczające na mięśnie gładkie jelit i dróg żółciowych oraz pobudzające wytwarzanie soków trawiennych. Do inne surowców stosowanych w zaburzonym odpływie żółci należą: liść boldo (Peumus boldus), kwiat malwy czarnej (Althea rosea var. Nigra), korzeń cykorii (Cichorium intybus), czy kwiat kocanki (Helichrysum arenarium).

Objawy towarzyszące zaburzonemu odpływowi żółci łagodzą także surowce o działaniu wiatropędnym. Ułatwiają one swobodne odejście gazów i obniżają napięcie mięśni gładkich, dzięki czemu przeciwdziałają wzdęciom i zaparciom związanym z nagromadzenia się gazów. Do najbardziej znanych surowców wiatropędnych należą m.in. owoc kopru włoskiego (Foeniculum capillaceum), owoc kminku (Carum carvi), owoc anyżu (Pimpinella anisum).

Kamica żółciowa

Przyczyną kamicy żółciowej są złogi (głównie cholesterolowe) gromadzące się w pęcherzyku żółciowym i/lub przewodach żółciowych. Schorzenie dotyczy prawie cztery razy częściej kobiet niż mężczyzn. U 2/3 pacjentów przebiega bezobjawowo. Gdy objawy są obecne, mają one najczęściej charakter ostrych napadowych bólów brzucha (bóle kolkowe, często opisywane jako „uderzenie nożem w brzuch”), nudności i wzdęcia. Nieleczona kamica może być przyczyną zapalenie pęcherzyka żółciowego. Zioła o działaniu żółciopędnym, żółciotwórczym, rozkurczowym i przeciwzapalnym po dłuższym stosowaniu pomagają przykrócić prawidłowy skład żółci, a zwiększony przepływ żółci sprzyja rozpuszczeniu złogów. Zioła najlepiej stosować z kwasami żółciowymi, np. dehydrocholowym, czy ursodeoksycholowym.

Surowcami o bardzo silnych właściwościach rozkurczających na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego i dróg żółciowych są ziele i korzeń glistnika jaskółcze ziele (Chelidonium maius). Ze względu na zawartość silnych alkaloidów, powinny być one stosowane tylko pod kontrolą lekarza. Glistnik znosi ból związany z kamicą żółciową (w kolce jelitowej), jest stosowany w stanach skurczowych dróg żółciowych i po operacyjnym usunięciu pęcherzyka żółciowego.

W przypadku kamicy żółciowej pozytywne efekty może przynieść również stosowanie kłącza imbiru (Zingiber officinale), które ma działanie żółciopędne, przeciwzapalne i przeciwbakteryjne, a dodatkowo przyspiesza proces detoksykacji w wątrobie.

W objawach kolki jelitowej ulgę przyniesie również liść i ziele melisy (Melissa officinalis) o działaniu rozkurczającym mięśnie gładkie jelit, a także wspomniany już liść mięty, kwiatostan rumianku, czy korzeń kozłka.

Zapalenie dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego

Zapalenie jest najczęściej powikłaniem kamicy żółciowej o bakteryjnej etiologii. O ostrym zapaleniu może świadczyć gorączka, dreszcze, wymioty, kolka żółciowa powyżej sześciu godzin, a także żółtaczka. Wymaga natychmiastowej pomocy lekarskiej, bo nieleczone zapalenie może doprowadzić do zgonu. W leczeniu, oprócz antybiotyków i NLPZ, wspomagająco można stosować zioła o działaniu spazmolitycznym, przeciwzapalnym, żółciopędnym i odkażającym drogi żółciowe.

Korzeń rzodkwi czarnej (Raphanus sativus) jest niezwykłym surowcem o silnych właściwościach przeciwbakteryjnych, żółciotwórczych i żółciopędnych. Pomocny będzie nie tylko w stanach zapalnych i skurczowych dróg żółciowych, ale również w kamicy żółciowej, dolegliwościach związanych z usunięciem pęcherzyka żółciowego, a nawet w przypadku niewydolności wątroby spowodowanej nieznacznym uszkodzeniem miąższu.

Wspomagająco w stanach zapalnych dróg żółciowych można stosować także kłącze ostryżu długiego, czyli popularną kurkumę (Curcuma longa). Jej silne działanie żółciotwórcze, żółciopędne, przeciwzapalne, a także przeciwbakteryjne na bakterie znajdujące się w drogach żółciowych, pomoże również w profilaktyce kamicy żółciowej, czy w dolegliwościach związanych z usunięciem pęcherzyka żółciowego.

Choroby wątroby

Schorzenia wątroby, nierzadko z objawami zapalenia, stłuszczenia, powiększenia wątroby, nietolerancją tłuszczów, bólu w nadbrzuszu, chudnięcia i żółtaczki, są niewątpliwie stanem wymagającym natychmiastowej diagnozy lekarskiej. Zioła i odpowiednia dieta pełnią tu ważną rolę wspomagającą przewlekłą terapię i leczenie w okresie rekonwalescencji. Polecane są tu surowce roślinne o działaniu hepatoprotekcyjnym, lipotropowym, żółciotwórczym, odtruwającym, przeciwzapalnym i przeciwkrwotocznym.

Jednym z najlepiej poznanych surowców o działaniu hepatoprotekcyjnym jest owoc ostropestu plamistego (Silybum marianum). Może on być stosowany w objawach marskości wątroby, zwyrodnienia tłuszczowego, czy toksycznego uszkodzenia wątroby. Surowiec ten można polecić w trakcie stanów zapalnych wątroby i w okresie rekonwalescencji. Wykazano, że owoc ostropestu pobudza regenerację wątroby, a także hamuje jej włóknienie i uszczelnia błonę komórkową hepatocytów.

Pomocniczo w okresie rekonwalescencji po przebytym zapaleniu wątroby, można stosować napary z koszyczku rumianku (Chamomilla recutita), który ma działanie przeciwzapalne, przeciwspastyczne i lekko żółciopędne.

Przy lekkiej niewydolności wątroby, a także wspomagająco przy marskości wątroby można stosować surowce roślinne o działaniu odtruwającym – przyspieszającym wydalanie produktów przemiany materii. Takimi surowcami są np. kłącze perzu (Agropyron repem), ziele rdestu ptasiego (Polygonum aviculare), liść pokrzywy (Urtica dioica), czy ziele fiołka trójbarwnego (Viola tricolor).

Polekowe uszkodzenie wątroby

Nie można pominąć tematu schorzeń wątroby bez nawiązania do paracetamolu. Ten dostępny bez recepty lek jest najczęstszą przyczyną polekowego uszkodzenia wątroby. Należy unikać wysokich dawek leku (uszkodzenie wątroby może wystąpić już przy dawce jednorazowej 6 g), łączenia wielu preparatów zawierających paracetamol i bezwzględnie unikać spożywania alkoholu, o czym należy za każdym razem informować pacjentów wydając produkty zawierające paracetamol. W polekowym uszkodzeniu wątroby, można stosować surowce roślinne o działaniu wspomagającym regenerację hepatocytów, takie jak owoc ostropestu plamistego, czy liście i ziele karczocha.

4.9/5 - (215 votes)

Nikt nie pyta Cię o zdanie, weź udział w Teście Zaufania!

To 5 najczęściej kupowanych leków na grypę i przeziębienie. Pokazujemy je w kolejności alfabetycznej.

ASPIRIN C/BAYER | FERVEX | GRIPEX | IBUPROM | THERAFLU

Do którego z nich masz zaufanie? Prosimy, oceń wszystkie.
Dziękujemy za Twoją opinię.

POLECANE DLA CIEBIE

START TYPING AND PRESS ENTER TO SEARCH