Rewolucja w leczeniu czerniaka

Podczas 35. kongresu Europejskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej w Mediolanie lekarze zaprezentowali lek – ipilimumab, który pozwoli wydłużyć życie osób z zaawansowanym czerniakiem.

Czerniak jest nowotworem złośliwym wywodzącym się z melanocytów. Może powstać na bazie znamienia barwnikowego lub „de novo” w niezmienionej skórze. Stanowi on ciągle wyznanie dla medycyny, z uwagi na dużą złośliwość i trudny do przewidzenia przebieg kliniczny.

Częstość występowania czerniaka wzrosła na świecie w ostatnich trzech dekadach niemal o 240 proc., a liczba zgonów z jego powodu rośnie szybciej niż w przypadku wielu innych nowotworów złośliwych. Według danych Krajowego Rejestru Nowotworów, w Polsce liczba zachorowań wzrosła w ostatnio niemal trzykrotnie, a liczba zgonów podwoiła się.

Czerniak wcześnie wykryty, może być w pełni wyleczalny. Niestety, w Polsce większość osób zgłasza się do lekarza, gdy zmiany trwają już kilka miesięcy i są bardzo zaawansowane. Szybkie rozpoznanie i chirurgiczne usunięcie czerniaka daje szansę wyleczenia u około 90 proc. chorych. Gdy czerniak zostanie wykryty w zaawansowanym stadium, prawdopodobieństwo przerzutów wzrasta, a choroba rozsiana nie rokuje najlepiej, bowiem jak dotąd nie wynaleziono metody skutecznej walki z nią. Szacuje się, że średnia długość życia chorych z czerniakiem w tym stadium wynosi 6-8 miesięcy, bowiem czerniak jest wówczas oporny na chemio- i radioterapię.

W walce z tym typem nowotworu stosuje się dakarbazynę, ale efekty utrzymują się zaledwie do kilku miesięcy. Od wielu lat trwają więc poszukiwania nowych leków, zwłaszcza działających na zasadzie immunoterapii. Do tej grupy należy właśnie ipilimumab, który nie oddziałuje bezpośrednio na komórki nowotworowe, ale wzmacnia reakcję układu odpornościowego wobec nich, blokując receptor CTLA4 obecny na limfocytach T, które z kolei hamują odpowiedź immunologiczną.

W badaniach prowadzonych na grupie niemal 700 pacjentów z zaawansowanym czerniakiem z przerzutami, jedna grupa otrzymywała wyłącznie ipilimumab, drugiej podano go razem z eksperymentalną szczepionką przeciw czerniakowi (gp100), a trzecia grupa dostała wyłącznie szczepionkę.

Lek niemal podwajał liczbę pacjentów przeżywających rok – z 25 proc. w przypadku samej szczepionki do 46 w obu grupach leczonych ipilimumabem. Podobne wyniki uzyskano w przypadku przeżyć dwuletnich – odpowiednio 14 i 24 proc. Niektórzy z badanych żyją już cztery lata i dłużej. Okazało się też, że szczepionka nie wpływała korzystnie na efekty terapii.

Ponieważ lek może wywoływać nadmierną reakcję układu odporności również wobec tkanek zdrowych (tzw. autoagresję), u 10-15 proc. chorych dochodzi do poważnych działań niepożądanych. W badaniach klinicznych odnotowano ok. 1 proc. zgonów związanych z reakcjami autoimmunologicznymi, głównie perforacją jelit. Jednak z uwagi na to, że czerniak z przerzutami jest chorobą śmiertelną, zarówno lekarze, jak i pacjenci akceptują niebezpieczeństwo wystąpienia działań ubocznych. (mp) (naukawpolsce.pl)