Na bóle stawów pracujemy sami

Najczęstszym powodem bólów kręgosłupa jest tzw. zespół przeciążeniowy. Powstaje z biegiem lat, gdy mamy nieprawidłowo obciążony kręgosłup przez wiele godzin dziennie. Wraz z wiekiem pojawiają się też bóle innych stawów. Są one zwykle związane z postępującymi zmianami zwyrodnieniowymi. Choroba zwyrodnieniowa stawów dotyczy większości osób po 50. roku życia i może rozwijać się różnym tempie. Oprócz predyspozycji genetycznych na jej powstanie mają wpływ czynniki środowiskowe, takie jak: sposób odżywiania, nadwaga, czy też brak aktywności fizycznej. U młodszych osób przyczyną bólów może być młodzieńcze zapalenie stawów. Czasami zmiany zwyrodnieniowe rozwijają się jako następstwo przebytych urazów, złamań dostawowych. Jeżeli dochodzi do uszkodzenia chrząstki, która tworzy powierzchnie stawowe, pojawia się ból.

Z dr n. med. Hanną Więcławek-Wassermann, kierownikiem Centrum Medycznego CKR w Konstancinie rozmawia Katarzyna Pinkosz.

Coraz więcej osób, w coraz młodszym wieku, skarży się na bóle kręgosłupa i bóle stawów. Skąd ten problem?

Najczęstszym powodem bólów kręgosłupa jest tzw. zespół przeciążeniowy. Powstaje z biegiem lat, gdy mamy nieprawidłowo obciążony kręgosłup przez wiele godzin dziennie. Wraz z wiekiem pojawiają się też bóle innych stawów. Są one zwykle związane z postępującymi zmianami zwyrodnieniowymi. Choroba zwyrodnieniowa stawów dotyczy większości osób po 50. roku życia i może rozwijać się różnym tempie. Oprócz predyspozycji genetycznych na jej powstanie mają wpływ czynniki środowiskowe, takie jak: sposób odżywiania, nadwaga, czy też brak aktywności fizycznej. U młodszych osób przyczyną bólów może być młodzieńcze zapalenie stawów. Czasami zmiany zwyrodnieniowe rozwijają się jako następstwo przebytych urazów, złamań dostawowych. Jeżeli dochodzi do uszkodzenia chrząstki, która tworzy powierzchnie stawowe, pojawia się ból.

Jak można temu zapobiec?

Na pewno poprzez aktywność fizyczną, zapobieganie nadwadze, odpowiednie odżywianie się. Trzeba także pamiętać o wapniu, który jest podstawowym składnikiem budulcowym kości. W wieku 20 lat masa kości osiąga 90-95 proc. tzw. szczytowej masy kości, a w wieku 30-35 lat – 100 proc. Potem zaczyna maleć, gdyż minerały i kolagen wchodzące w skład kości są szybciej usuwane niż tworzy się nowa tkanka. Po to, by szczytowa masa kości ukształtowała się na optymalnym poziomie, ważne jest, by w okresie dzieciństwa spożywać dużo produktów bogatych w wapń i witaminę D, ułatwiającą jego przyswajanie.

Dla stawów bardzo ważny jest też ruch…

Każdy staw otacza torebka stawowa, wyścielona błoną maziową, która produkuje płyn. Jeżeli jesteśmy mało aktywni fizycznie, spędzamy dużo czasu w pozycji siedzącej, często dochodzi do obkurczenia torebki stawowej. Pojawiają się wtedy ograniczenia ruchomości w stawie. W momencie obciążania zmienia się oś obciążenia stawu, a to powoduje jego nieprawidłową pracę. Tak, jakbyśmy przekrzywili fundamenty Krzywej Wieży w Pizie. Jeżeli stawy są nieprawidłowo obciążane, dochodzi do szybszego zużycia chrząstki stawowej i szybszego rozwoju zmian zwyrodnieniowych.

Spędzając osiem godzin w pracy na siedząco, pracujemy na zmiany zwyrodnieniowe?

Tak, to prawda. Gdy jesteśmy aktywni fizycznie, błona maziowa produkuje płyn stawowy, który „naoliwia” staw. Dzięki temu powierzchnie kostne pracują prawidłowo. Jeśli się nie ruszamy, torebka obkurcza się, jest mało płynu w stawie, dlatego szybciej się on zużywa. W zapobieganiu bólom stawów ważne jest też utrzymywanie prawidłowej postawy i leczenie wad postawy. Płaskostopie, koślawość, szpotawość kolan, hyperlordoza kręgosłupa – to wszystko działa bardzo niekorzystnie na stawy.

Jak leczyć bóle stawów?

Stosujemy ćwiczenia fizyczne i fizykoterapię, ale często konieczne jest również podawanie leków przeciwbólowych z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Działają one dwukierunkowo: z jednej strony uśmierzają ból, z drugiej – likwidują czynnik zapalny.

Trzeba jednak pamiętać, że ból to pierwsze „czerwone światło”, które informuje organizm, że dzieje się coś złego. Przede wszystkim należy więc stwierdzić, co jest przyczyną pojawienia się zmian zwyrodnieniowych. Może to być nieprawidłowa postawa, brak ruchu, ale też choroba, np. wrodzona dysplazja stawów biodrowych, jałowa martwica głowy kości udowej, stany zapalne, RZS. Zawsze najpierw trzeba znaleźć przyczynę, dlaczego staw pracuje nieprawidłowo. Inaczej, podając NLPZ, zlikwidujemy ból, czyli „wyłączymy” objaw, ale nie wyleczymy przyczyny. A powinno się ją zlikwidować.

Leki przeciwbólowe mogą być podawane w różnych formach: miejscowo (np. w postaci maści), poprzez zabiegi fizykoterapeutyczne (np. jonoforezę, fonoforezę), poprzez wstrzyknięcie bezpośrednio do stawu, w postaci czopków, tabletek.

Podając leki przeciwbólowe z grupy NLPZ, trzeba pamiętać, że mogą one mieć działania uboczne – np. częstym powikłaniem jest zaostrzenie chorób śluzówki przełyku, żołądka lub jelit. U chorych stosujących leki z tej grupy mogą pojawić się bóle w nadbrzuszu, dyskomfort, zgaga i nudności. Mogą też wystąpić niepożądane odczyny skórne, np. pokrzywka. Jednak zwykle korzyści ze stosowania tych leków są większe niż ewentualne działania niepożądane, a przyjmowanie ich bywa konieczne.

Gdy leki nie pomagają, można zaproponować pacjentowi wymianę stawu (endoprotezę). Pojawiają się też nowe metody leczenia, bardzo obiecujące, np. przeszczepianie komórek macierzystych pobranych z własnego organizmu, które „ukierunkowuje się” na produkcję chrząstki stawowej, a następnie wstrzykuje ją do chorego stawu. Na razie to jednak przyszłość.

Dziękuję za rozmowę.