Żylaki nóg

Choroba żylakowa kończyn dolnych jest przewlekła i nieuleczalna. Dotyczy 20-50 proc. społeczeństwa krajów rozwiniętych i jest najczęściej występującą jednostką chorobową układu sercowo-naczyniowego.

Żylaki to trwałe, organiczne rozszerzenia żył powierzchownych. Są one objawem przewlekłej choroby żylnej, która jest zespołem zjawisk patofizjologicznych, biochemicznych, immunologicznych w łożysku żylnym i w mikrokrążeniu na tle zastoju krwi i nadciśnienia żylnego. Biorąc pod uwagę patofizjologię, żylaki dzielimy na pierwotne, które występują przy prawidłowym stanie żył głębokich, i wtórne, które są konsekwencją niewydolności żył głębokich.

Podstawą prawidłowego funkcjonowania żył kończyn dolnych jest prawidłowa budowa układu żylnego, zwłaszcza zachowanie drożności żył i wydolności układu zastawkowego. Prawidłowo krew odpływa z kończyn dolnych w kierunku serca oraz w kierunku od żył układu powierzchownego poprzez żyły łączące do układu głębokiego. Jeśli nie są spełnione te warunki, mamy do czynienia z nieprawidłowym krążeniem żylnym, nadciśnieniem oraz refluksem krwi, czyli przepływem krwi w nieodpowiednim kierunku. Konsekwencją nadciśnienia żylnego w makrokrążeniu są zmiany zachodzące w mikrokrążeniu skóry i tkanki podskórnej. Zmiany te, początkowo odwracalne, polegają na uszkodzeniu najdrobniejszych naczyń mikrokrążenia i przenikaniu elementów morfotycznych krwi (zwłaszcza leukocytów) poza łożysko naczyniowe. Efektem jest powstanie w tym miejscu przewlekłego procesu zapalnego, który może powodować dolegliwości związane z chorobą żylakową oraz powstanie zmian skórnych (od niewielkich przebarwień do trudno gojących się wrzodów żylnych).

Dolegliwości
Charakterystyczny dla choroby żylakowej jest brak związku między nasileniem dolegliwości a wielkością żylaków. Często przy niewielkich żylakach mogą występować nasilone dolegliwości. Typowe objawy to: bóle i kurcze nóg zwłaszcza nocą, obrzęki, parestezje, uczucie zmęczenia. Dolegliwości najczęściej narastają w ciągu dnia i nie znikają całkowicie po nocy. O zaawansowaniu choroby żylakowej świadczą występujące zmiany skórne, początkowo pod postacią brunatnych przebarwień, a następnie postępującego stwardnienia tkanki podskórnej, prowadzącego czasami do powstania trudno gojących się wrzodów żylnych. Na szczęście zaawansowane zmiany skórne występują jedynie u kilku procent chorych.

Żylaki u kobiet w ciąży
Na skutek złożonych mechanizmów, które nie są do końca poznane, w czasie ciąży żylaki rozwijają się w bardzo szybkim tempie. Na szczęście po porodzie większość zmian się cofa. Rozwijający się w łonie matki płód powoduje ucisk na żyły, co pogarsza powrót krwi z kończyn dolnych. Dodatkowo dochodzi do zaburzeń krzepnięcia – wzrasta ryzyko powikłań zakrzepowych. Większość z tych problemów narasta oczywiście wraz z rozwojem ciąży.

Kobiety, które nie mają żylaków, również w okresie ciąży mogą odczuwać dolegliwości ze strony kończyn dolnych. Dlatego zaleca się im częste odpoczywanie w pozycji leżącej, a także częste zmienianie pozycji z boku na bok.

Leczenie zabiegowe
Obecnie – w zależności od stopnia zaawansowania choroby żylakowej – możemy zastosować leczenie chirurgiczne lub inne zabiegowe metody usuwania żylaków. Służą temu zabiegi skleroterapii i laseroterapii. Likwidują one tylko objaw choroby żylakowej w konkretnym miejscu na skórze kończyny (efekt kosmetyczny). Postępująca choroba żylakowa może spowodować powstanie podobnych lub gorszych wizualnie zmian w innych miejscach. Dodatkowo należy pamiętać, że zabiegi te mogą być powikłane powstaniem trwałych przebarwień skóry.

Większe żylaki poddaje się np. zabiegom ablacji przy użyciu lasera, wysokiej temperatury bądź specjalnej pianki podawanej bezpośrednio do chorego naczynia. Zabiegi te uznawane są za mało inwazyjne i wykonywane są w trybie jednodniowym. Niestety w większości przypadków nie są one refundowane ze składek zdrowotnych.

Wskazaniem do leczenia chirurgicznego są żylaki objawowe powodujące znaczny defekt kosmetyczny oraz powikłania choroby żylakowej: nawracające zapalenia żylaków, krwotoki z żylaków i zaawansowane zmiany skórne. Ustalając wskazania do operacji, należy pamiętać, że niektóre żyły kończyn dolnych mogą stanowić w przyszłości idealny materiał do by-passów wieńcowych lub zostać wykorzystane w chirurgii tętnic obwodowych. Leczenie chirurgiczne wiąże się często z wykonaniem wielu cięć skórnych i z dużą liczbą powikłań miejscowych (krwiak, zakażenie).

Leczenie zachowawcze
W leczeniu choroby żylakowej możemy jednocześnie zastosować wiele metod. W zależności od zaawansowania choroby i występujących dolegliwości, w postępowaniu zachowawczym zaleca się: zmianę trybu życia, stosowanie kompresjoterapii i farmakoterapii. Zmiana trybu życia polega na eliminacji czynników nasilających refluks żylny (otyłość, długotrwała pozycja siedząca lub stojąca, noszenie obcisłej odzieży i wysokich obcasów, gorące kąpiele). Jednocześnie zaleca się zwiększenie aktywności fizycznej i utrzymanie należnej masy ciała.

Doskonałą metodą w leczeniu żylaków jest stosowanie kompresjoterapii, czyli odpowiedniego ucisku zewnętrznego, który uzyskuje się dzięki noszeniu na co dzień podkolanówek, pończoch lub rajstop wykonanych ze specjalnego materiału. Warunkiem skuteczności tej metody jest idealne dopasowanie sprzętu do chorej kończyny. Tylko wtedy największy ucisk uzyskamy w okolicach kostek i stopniowo będzie się on zmniejszał w kierunku górnych części nogi. W ten sposób naturalnie wspomaga się odpływ krwi z kończyny oraz zapobiega powstawaniu obrzęków.

Leczenie farmakologiczne
Ideą leczenia farmakologicznego jest zmniejszenie lub zlikwidowanie dolegliwości związanych z chorobą żylakową. Dostępne leki przeciwdziałają bólom i obrzękom kończyn oraz działają ochronnie na ścianę żył i zastawek żylnych.

W leczeniu farmakologicznym stosuje się leki flebotropowe. Preparaty z tej grupy różnią się między sobą sposobem uzyskania (naturalne i sztuczne), farmakokinetyką (wchłanianie, biodostępność, wydalanie) oraz zakresem działania (przeciwzapalne, przeciwobrzękowe). Najczęściej stosowanym i najlepiej poznanym preparatem jest diosmina. Skutecznie zmniejsza ona dolegliwości poprzez działanie przeciwzapalne, przeciwobrzękowe, ochronne na śródbłonek naczyń żylnych oraz zwiększające napięcie ścian żylnych. Jednocześnie diosmina jest lekiem bezpiecznym ze względu na małą liczbę działań niepożądanych. Dodatkowo niektóre preparaty diosminy występują w postaci zmikronizowanej. Mikronizacja wpływa korzystnie na poprawę wchłaniania z przewodu pokarmowego i biodostępność leku.