Zimne ręce, zimne stopy

W dzisiejszym społeczeństwie zjawisko marznięcia rąk i stóp jest bardzo rozpowszechnione. Dolegliwość ta dotyczy przede wszystkim osób zdrowych i nie wymaga specyficznego leczenia. A jedynie stosowania kremów ochronnych oraz noszenia ciepłych ubrań.

Utarło się przekonanie, że objaw marznięcia rąk i stóp związany jest z zaburzeniami układu krążenia. Nie jest to do końca prawdą, gdyż wiele osób cechuje się indywidualną wrażliwością na odczuwanie zimna, niekoniecznie związaną z chorobami serca. Wśród ludzi zdrowych, w każdym wieku, obserwujemy różną reaktywność skórnych naczyń krwionośnych. Objaw marznięcia rąk i stóp najczęściej występuje u młodych kobiet z niskimi wartościami ciśnienia tętniczego (około 90/60 mmHg). Nie jest on jednak wyrazem patologii, wiąże się jedynie z dużą wrażliwością naczyń skórnych na katecholaminy (hormony wydzielane przez nadnercza: adrenalina i noradrenalina).

Ciepłe skarpetki wystarczą
Osoby wysoko reaktywne, tzn. łatwo ulegające zarówno pozytywnym, jak i negatywnym emocjom, często wydzielają w nadmiarze katecholaminy, które silnie kurczą obwodowe naczynia krwionośne. Objaw ten wywołuje uczucie marznięcia. Jest to częste zjawisko, które każdy z nas może zaobserwować u siebie w chwili silnego stresu. Zimne, spocone dłonie, suchość w jamie ustnej – to typowe objawy nadmiernego wydzielania katecholamin.

Tak silna i wrodzona reaktywność rzadko wymaga interwencji lekarskiej. Osoby z uczuciem łatwego marznięcia kończyn powinny unikać narażania ich na nadmierne wychłodzenie. Muszą pamiętać o ciepłych butach, skarpetkach i oczywiście rękawiczkach. Pomóc mogą także ciepła herbata, gorąca kąpiel czy sauna.

Bez lekarza ani rusz
Popularne przekonanie, że łatwo marznące ręce i stopy są związane ze słabym krążeniem, nie wzięło się jednak znikąd. Z medycznego punktu widzenia w pewnych populacjach osób cierpiących na choroby układu krążenia rzeczywiście możemy zaobserwować jeden z wielu towarzyszących objawów, jakim są zimne dłonie i stopy. W dalszej części artykułu wspomnę o kilku jednostkach chorobowych, w których występują te objawy.

Odmrożenie
Warto podkreślić, że często zaburzenia krążenia skórnego tętniczego i żylnego występują u osób zdrowych z prawidłowo funkcjonującym sercem, ale po przebytym odmrożeniu kończyn. W takich przypadkach obserwujemy nadmierną reaktywność naczyń, wrażliwość na zimno i nadmierne zaczerwienienie skóry dłoni i stóp. Stan ten nie ma jednak nic wspólnego z zaburzeniami krążenia systemowego ani z chorobami serca.

Niewydolność serca
Występują natomiast patologie wywołujące ewidentne zaburzenia krążenia obwodowego i powodujące uczucie marznięcia rąk i stóp. Na pierwszy plan wysuwa się tu niewydolność serca – najczęstsza jednostka chorobowa u osób starszych z uszkodzeniem mięśnia serca. Zaburzenia krążenia skórnego mają tu podobną przyczynę jak u osób wysoko reaktywnych, o których wspominałem wyżej, ale zupełnie inna jest przyczyna wyrzutu katecholamin. Niewydolne, uszkodzone serce nie jest w stanie wpompować do krążenia odpowiedniej ilości krwi. Powoduje to znaczący spadek przepływu krwi przez narządy wewnętrzne, które są niedotlenione i niedożywione, a ten stan wywołuje permanentny stres fizyczny powodujący wyrzut katecholamin. Te natomiast nie tylko poprawiają wyrzut krwi z serca, lecz także kurczą naczynia obwodowe, przyczyniając się do wystąpienia uczucia zimnych rąk i stóp.

Miażdżyca
Zjawisko obwodowego niedokrwienia kończyn możemy również zaobserwować u pacjentów dotkniętych rozległą obwodową miażdżycą tętnic. Wówczas badający lekarz stwierdza bardzo głośne szmery naczyniowe nad większością tętnic obwodowych oraz nie wyczuwa tętna nad tętnicami. W tym przypadku zaburzenia ukrwienia oraz ucieplenia rąk i stóp wywołuje zamykanie się światła tętnic pod wpływem odkładania się złogów cholesterolu. Dolegliwość ta dotyczy głównie osób starszych.

Palenie tytoniu
Jednym z bardzo poważnych czynników nasilających kurczenie się i zamykanie naczyń obwodowych jest palenie tytoniu. Reakcja na nikotynę jest indywidualna. Nikotynizm przyczynia się do postępu miażdżycy,
zamykania światła tętniczek, a w niektórych przypadkach predysponuje do wystąpienia zmian zapalnych. Z paleniem tytoniu nierozerwalnie związane jest zakrzepowo-zatorowe zapalenie naczyń (choroba Buergera) – groźne schorzenie niszczące obwodowe części kończyn.

Objaw Raynauda
Napadowe zaburzenie ukrwienia palców dłoni (rzadziej stóp) pod wpływem niskiej temperatury nazywa się w medycynie objawem Raynauda. Objaw ten występuje u 3-16 proc. populacji. Może on występować samoistnie, bez uchwytnej przyczyny, jednakże częściej jest objawem towarzyszącym poważnym chorobom ogólnoustrojowym, głównie z grupy autoimmunologicznych chorób tkanki łącznej. Polega on na gwałtownym kurczu naczyń dłoni. Powoduje to zblednięcie i zasinienie palców pod wpływem chłodu, a następnie – w trakcie ich ocieplenia
– skóra dłoni i palców ulega nadmiernemu przekrwieniu.

Należy podkreślić, że poza omówionymi zaburzeniami istnieje jeszcze wiele innych o charakterze zapalnym, autoimmunologicznym, alergicznym, genetycznie uwarunkowanym, które upośledzają krążenie obwodowe i wywołują objawy łatwego marznięcia kończyn. Są to jednak niezwykle rzadkie zespoły chorobowe.