Zdrowa dieta w ciąży

Ciąża to czas zmian nie tylko w życiu kobiety, lecz także w jej organizmie. Sposób odżywiania przyszłej mamy ma ogromny wpływ na to, czy dziecko będzie zdrowe i jak będzie się rozwijało.

W diecie kobiety w ciąży powinny dominować produkty takie, jak: warzywa, owoce, nabiał, produkty zbożowe, ryby i chude mięso. Zawierają witaminy i minerały, które w dużym stopniu oddziałują na płód. Niekiedy można sięgnąć również po odpowiednie suplementy, jednak wyłącznie po konsultacji z lekarzem.

Kwas foliowy
Układ nerwowy dziecka rozwija się do 4. tygodnia ciąży. Na jego kształtowanie wpływa kwas foliowy. Jeśli w organizmie ciężarnej będzie go zbyt mało, może to doprowadzić do wady cewy nerwowej u dziecka (bezmózgowia, rozszczepu kręgosłupa, przepuklin oponowo-rdzeniowych). Kwas foliowy usprawnia ponadto syntezę DNA i podział komórek, a także zapobiega poronieniom. Często kobiety dowiadują się o ciąży około 4-6 tygodnia, kiedy cewa nerwowa płodu jest już w pełni wykształcona. Wtedy przyjmowanie kwasu foliowego jest już zbędne, dlatego warto stosować zawierające go suplementy jeszcze przed zajściem w ciążę. Są oczywiście produkty spożywcze, które zawierają ten związek, tj. soja, fasola, groch, szpinak, sałata, pietruszka, ale ich spożywanie nie zaspokaja całkowitego zapotrzebowania. Podczas gotowania foliany ulegają rozkładowi, a poza tym naturalne foliany są słabo przyswajane przez ludzki organizm. Kwas foliowy jest nie tylko istotny dla płodu, lecz także dla przyszłej matki, ponieważ jego niedobór powoduje anemię. Zaleca się, aby kobieta, która chce zajść w ciążę, przyjmowała 0,4 mg kwasu foliowego dziennie.

Mikroelementy
U kobiet w ciąży rośnie zapotrzebowanie na żelazo, wapń, cynk i jod. Żelazo odpowiada za prawidłowy rozwój czerwonych krwinek. Jego niedobory powodują u dziecka anemię, a w konsekwencji niedotlenienie (obniża się stężenie hemoglobiny dostarczającej tlen do wszystkich komórek ciała). W pierwszym trymestrze ciąży anemia może doprowadzić do wad wrodzonych i poronienia, natomiast w kolejnych miesiącach – odklejanie łożyska. Niższa waga, zaburzone zdolności poznawcze, większe ryzyko anemii w pierwszym roku życia – to tylko niektóre ze skutków niedoboru żelaza. Aby zapewnić jego dobre wchłanianie, powinno się dostarczać organizmowi dużo witaminy C.

Wapń jest niezbędny do prawidłowego rozwoju kości i zębów, a także mięśni, serca i układu nerwowego. Jeśli kobieta w ciąży nie będzie utrzymywać odpowiedniego poziomu wapnia, pojawi się u niej próchnica, bóle mięśni, głowy i ogólne osłabienie. Płód pobiera ten pierwiastek na swoje potrzeby, głównie kości. Niestety, może to prowadzić do ich odwapnienia. Zwiększa się wówczas także ryzyko wystąpienia u ciężarnej osteoporozy. Długotrwałe niedobory wapnia u przyszłej mamy odbiją się w końcu na zdrowiu dziecka – urodzi się słabe i być może zachoruje na krzywicę. Ponadto opóźni mu się ząbkowanie, a w przyszłości będzie miało również problemy z psującymi się zębami. Warto uświadomić sobie, że stan uzębienia dziecka zależy przede wszystkim od właściwej diety matki w czasie ciąży. Wapń można przyjmować jako suplement, ale najlepiej pod kontrolą lekarza. Z kolei picie napojów gazowanych, spożywanie deserów w proszku czy wędlin sprzyja nagromadzeniu fosforanów zaburzających jego wchłanianie. Prawidłowy proces wchłaniania wapnia zachodzi z udziałem witaminy D, dlatego warto spożywać dużo ryb, wątróbki i mięsa, które zawierają jej spore ilości. Należy jednak pamiętać, że nadmiar wapnia może prowadzić do zaburzenia wchłaniania żelaza i cynku, które również są niezbędne kobiecie w ciąży.

Cynk ma ogromne znaczenie dla rozwoju płodu. Niedobór tego pierwiastka powoduje niższą wagę dziecka, wady kośćca i ośrodkowego układu nerwowego. Może ponadto powodować upośledzenie czynności narządów rozrodczych kobiety. Znajdziemy go w takich produktach, jak: mięso, nabiał, warzywa, owoce, ciemne pieczywo i jajka. Duże dawki żelaza powodują obniżenie wchłaniania cynku.

Jod bierze udział w produkcji hormonów tarczycy – tyroksyny i trójjodotyroniny – które regulują pracę układów krążenia, nerwowego, mięśniowego, a także metabolizm i procesy dojrzewania. Przyszła mama musi zaopatrzyć w jod tarczycę swojego dziecka. Spadek poziomu tego pierwiastka może być przyczyną poronień, niedoczynności tarczycy u dziecka czy umieralności poporodowej. Głównym źródłem jodu w diecie są ryby, dlatego kobietom w ciąży zaleca się spożywanie ich nawet trzy razy w tygodniu. Dostępne są również suplementy zawierające jod, ale nie wolno ich przyjmować bez konsultacji z lekarzem.

Witaminy
Zdrowa dieta zwykle zaspokaja zapotrzebowanie organizmu na witaminy, rzadko więc dochodzi do ich niedoborów. Inaczej jest w przypadku mikroelementów. Ich przyjmowanie w postaci suplementów w okresie ciąży jest niezbędne. Lekarze przepisują też często preparaty złożone zawierające jednocześnie np. kwas foliowy, mikroelementy i witaminy.

Witamina D odpowiada za przyswajanie wapnia, a to z kolei wpływa na strukturę kości i zębów. Jej niedobór związany jest z ubogą dietą i niską ekspozycją na promienie słoneczne, powoduje zaburzenia wchłaniania wapnia, a ponadto może prowadzić do cukrzycy ciążowej i bakteryjnego zakażenia pochwy. Dziecko urodzone z niedoborem witaminy D może mieć krzywicę, astmę czy cukrzycę, a w późniejszym etapie życia – problemy z zębami i kośćmi.

Niedobór witaminy E powoduje u ciężarnej rozdrażnienie, anemię, zaburzenia koncentracji i pracy mięśni. Witamina ta znajduje się w takich produktach, jak: olej sojowy, olej słonecznikowy, olej z orzechów, migdały, margaryna, jajka, kiełki pszenicy, mąka pełnoziarnista, brukselka, mleko.

W przypadku witaminy A groźne jest jej przedawkowanie, które może powodować u dziecka wodogłowie, wady wrodzone trzewioczaszki i choroby układu krążenia. Łatwo ją przedawkować, ponieważ jest rozpuszczalna w tłuszczach. Nie ma potrzeby jej suplementacji w ciąży, ponieważ już zjedzenie dwóch marchewek dziennie całkowicie zaspokaja zapotrzebowanie. Prekursorami witaminy A są karotenoidy zawarte w owocach i warzywach, szczególnie koloru żółtego, czerwonego i pomarańczowego, zatem picie soków warzywnych lub jedzenie surówek jest dla przyszłej mamy w pełni wystarczające.

Witamina C jest bardzo ważna, ponieważ wpływa na procesy odpornościowe, wchłanianie żelaza, wykazuje właściwości antyoksydacyjne i wiele innych. Tak jak w przypadku pozostałych witamin zarówno jej nadmiar, jak i niedobór źle wpływają na zdrowie ciężarnej i płodu. Niedobór może doprowadzić do szkorbutu, anemii, bólu stawów i mięśni, krwawień, trudnego gojenia się ran. Natomiast nadmiar może powodować zaburzenia rozwoju płodu. Nie znamy jednak zbyt wielu przypadków przedawkowania witaminy C. Może być związane jedynie z przyjmowaniem kilku preparatów zawierających witaminę C naraz.

Dziecko w łonie matki pobiera od niej wszystkie witaminy i minerały, które dostarcza z pożywieniem i w postaci suplementów. W czasie ciąży warto zdać sobie sprawę, że dobrze odżywiona mama to zdrowe dziecko. Przyjmowanie suplementów zawsze należy jednak skonsultować z lekarzem.

Wpływ diety na pokolenia
Naukowcy z Oakland w Kalifornii opublikowali wyniki badań, w których udowodnili, że dieta ciężarnych ma wpływ nie tylko na zdrowie ich dzieci, lecz także – kolejnych pokoleń. Badania przeprowadzono na myszach. Okazało się, że od diety kobiety w ciąży zależy aktywność genów warunkujących otyłość, cukrzycę i raka. Jej skutki są zatem odczuwalne nie tylko w przypadku dzieci, lecz także wnuków przyszłej mamy.