Zastosowanie olejku lawendowego

Olejek lawendowy, ze względu na swoje właściwości, znalazł zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu. Naukowcy próbują ustalić, czy olejek ten jest znaczącym czynnikiem terapeutycznym o dużym potencjale klinicznym, czy jedynie korzystnie działającym dodatkiem do innych produktów.

Olejek lawendowy jest olejkiem eterycznym uzyskiwanym ze świeżych roślin rodzaju Lavandula (Lawenda) z rodziny Lamiaceae (Jasnotowate). Jest on bezbarwną lub jasnożółtą cieczą o charakterystycznym słodkim, ziołowo-kwiatowym zapachu.

Działanie na układ nerwowy
Aromaterapia uważana jest za skuteczną ze względu na swoje działanie psychologiczne (związane z zapachem) oraz fizjologiczne (związane z inhalacją lotnych składników). Obserwowane efekty inhalacji to wynik działania substancji lotnych na układ limbiczny: ciało migdałowate i hipokamp.

Główne składniki olejku – linalol i octan linalolu – są szybko wchłaniane przez skórę po miejscowej aplikacji w czasie masażu aromaterapeutycznego i osiągają maksymalne stężenie w osoczu krwi po około 19 minutach. Powodują sedację ośrodkowego układu nerwowego, dlatego lawenda jest składnikiem wielu preparatów ułatwiających zasypianie.

W aromaterapii stosowany jest najczęściej 1% olejek lawendowy. W takim stężeniu łagodzi on lęki, niepokoje, poprawia nastrój, polepsza odczucia związane z ogólnym stanem zdrowia.

Obserwuje się również związek pomiędzy zapachem lawendy i pozytywnymi emocjami, jest to związane z wpływem na autonomiczny układ nerwowy. Tłumaczą to wyniki badań mówiące o podwyższeniu tonu głosu zarówno kobiet, jak i mężczyzn na skutek inhalacji olejkiem. Wyższy ton głosu wyraża radość i szczęście. W obserwacji fal EEG mózgu po inhalacji olejkiem obserwuje się charakterystyczny zapis, świadczący o fizycznej relaksacji i poczuciu komfortu.

Wyniki ostatnio publikowanych badań pokazują, że zapach olejków, w tym lawendowego, odgrywa ważną rolę w procesie nauki i zapamiętywania przy funkcjonowaniu pamięci deklaratywnej sterowanej przez hipokamp.

Choroby reumatoidalne
Aromaterapia i masaż przy użyciu olejku lawendowego okazały się skuteczne również w leczeniu chronicznego bólu związanego z reumatoidalnym zapaleniem stawów (RZS). Olejek lawendowy stosowany zewnętrznie, także w postaci mazideł i balsamów, ze względu na swoje działanie rozgrzewające, łagodzi bóle reumatyczne. Idąc tym tropem odkryto, że olejek z L. angustifolia, tak jak linalol, działa miejscowo znieczulająco, obniża wrażliwość nerwów czuciowych. Zatem olejek lawendowy zastosowany zewnętrznie początkowo działa rozgrzewająco, drażniąco, a później przeciwbólowo i miejscowo znieczulająco.

Mieszanki z olejkiem lawendowym stosuje się z dobrymi efektami w masażu i kąpieli, w bólach miejscowych w postaci kompresów lub masażu relaksacyjnego. Wyjątkiem są bóle głowy. W ich przypadku najlepsze efekty daje inhalacja i kominek aromaterapeutyczny.

Działanie spazmolityczne
Badania eksperymentalne dowodzą, że aromaterapia olejkiem z L. angustifolia działa spazmolitycznie na mięśnie gładkie górnych dróg oddechowych, przewodu pokarmowego i układu moczowego. Działanie to przypisuje się głównemu składnikowi olejku – linalolowi. Spazmolityczny wpływ olejku na mięśnie gładkie powoduje także wazodylatację, czyli rozszerzenie naczyń krwionośnych i związany z tym spadek ciśnienia (hipotensja). Dlatego olejek lawendowy zalecany jest w nadciśnieniu tętniczym.

Działanie rozkurczające olejku było kiedyś wykorzystywane także w położnictwie. W przeszłości podczas porodu stosowano okłady z dodatkiem olejku lawendowego na plecy i brzuch, aby zmniejszyć napięcie mięśniowe. Dodatek tego olejku do kąpieli przynosił również ulgę w miejscowym bólu po porodzie.

Działanie immunostymulujące
Wysoka aktywność immunostymulująca, przeciwbakteryjna i przeciwgrzybicza olejku lawendowego została udowodniona w badaniach in vivo. Badacze zalecają włączenie tego olejku do leczenia infekcji opornych na antybiotyki.
Zarówno kontakt z samym olejkiem, jak i z jego fazą lotną powoduje efekt przeciwgrzybiczy. Za to działanie olejku odpowiedzialne są: linalol (hamuje wzrost grzyba) oraz octan linalolu (hamuje tworzenie sporów).
Aktywność przeciwdrobnoustrojowa olejku lawendowego obejmuje bakterie G+ i G–, grzyby strzępkowe oraz drożdże.

Dermatologia i kosmetyka
Antybiotyczne i lecznicze działanie olejku lawendowego wykorzystuje się także w dermatologii i kosmetologii. Zawarte w olejku terpeny odwracalnie zmieniają strukturę warstwy rogowej naskórka, co wpływa na zwiększenie jej przepuszczalności, a w konsekwencji do przenikania przez nią substancji czynnych zawartych w kosmetyku.
W czasie I wojny światowej olejek lawendowy uważany był za cudowny środek leczący rany i zadrapania, co tłumaczy się jego aktywnością przeciwdrobnoustrojową. Olejek lawendowy przyspiesza gojenie ran i zapobiega powstawaniu blizn.

Surowiec ten stosowany jest również w leczeniu stanów zapalnych skóry, owrzodzeń, ran i oparzeń. W przypadku oparzeń słonecznych ulgę przynosi chłodna kąpiel z dodatkiem olejku lawendowego. Olejek ten stosuje się również w leczeniu egzemy, trądziku, rozstępów skórnych, opryszczki wirusowej. Pomocny jest również w przypadku łupieżu suchego, wypadania włosów, łysienia, starzenia się skóry, nadmiernej potliwości, potówek, infekcji grzybiczych oraz łuszczycy.

Nietoksyczny pestycyd
Lawenda, podobnie jak inne rośliny, zawiera wonne substancje odstraszające owady, tzw. repelenty. Olejek eteryczny lawendy i jego główny składnik linalol odstrasza mrówki faraona, wołki zbożowe, mszyce i mole ubraniowe. Stosowanie go jest bezpieczne, ponieważ jest nietoksycznym pestycydem. Olejek odstrasza również osy i komary, a stosowany miejscowo łagodzi ich ukąszenia oraz zmniejsza opuchliznę.

Zastosowanie w przemyśle
Olejek lawendowy ma szerokie zastosowanie w przemyśle: farmaceutycznym, perfumeryjnym, kosmetycznym i spożywczym. W farmacji olejek lawendowy stosowany jest jako corrigens, czyli środek poprawiający zapach postaci leku. W przemyśle perfumeryjnym jest najczęściej na świecie stosowanym składnikiem zapachowym. Natomiast w kosmetologii wykorzystywany jest jako składnik kompozycji zapachowych oraz jako środek przeciwdrobnoustrojowy do wyrobu kremów, wód toaletowych, płynów do kąpieli, a także mydeł. W odpowiednim stężeniu może zastępować syntetyczne konserwanty.

Olejek lawendowy znalazł zastosowanie również w przemyśle spożywczym jako przyprawa zapachowa w napojach alkoholowych i wyrobach cukierniczych. Listki lawendy – ze względu na lekko gorzki smak i bardzo intensywny zapach – mogą być dodatkiem do potraw z tłustych mięs i baraniny.

Artykuł został napisany na podstawie pracy magisterskiej wykonanej w Zakładzie Farmacji Stosowanej WUM.
Bibliografia u autorki.