Zapalenie migdałków

Schorzenia migdałków kojarzone są przede wszystkim z okresem dzieciństwa i wieku dorastania, ale w codziennej praktyce laryngologicznej bardzo często spotykamy się z tymi chorobami także u osób dorosłych.

Niesłusznie stany zapalne migdałków uważane są za schorzenia banalne, niezagrażające w istotny sposób zdrowiu. W rzeczywistości zaniedbane lub źle leczone mogą prowadzić do bardzo poważnych konsekwencji zdrowotnych.

Migdałki zbudowane są z tkanki limfatycznej i stanowią ważną część systemu odpornościowego organizmu. Tkanka limfatyczna gardła złożona jest z migdałków podniebiennych (bocznych), migdałków językowych, grudek i pasm bocznych tylnej ściany gardła, migdałka gardłowego (zlokalizowanego w części nosowej gardła, a więc w warunkach prawidłowych niewidocznego przy oglądaniu gardła) oraz około 600 innych bardzo drobnych skupisk tkanki limfatycznej rozsianych w całym gardle. W wieku dorosłym (około 20-25. roku życia) zanika zwykle całkowicie migdałek gardłowy („trzeci”), będący częstą przyczyną problemów zdrowotnych u dzieci.

Zadaniem tkanki limfatycznej gardła jest rozpoznawanie i zwalczanie wnikających do organizmu tzw. patogenów oraz przekazywanie informacji o nich do innych części układu odpornościowego.

Angina
Ostre zapalenie migdałków podniebiennych (angina) charakteryzuje się ich zaczerwienieniem i obrzękiem, czasami mogą wystąpić białe naloty na ich powierzchni. Towarzyszą temu bardzo silne bóle gardła utrudniające połykanie, ból głowy, dreszcze i gorączka nawet do 40oC oraz powiększone węzły chłonne szyi i okolicy podżuchwowej. Przyczyną takiego stanu jest infekcja bakteryjna lub wirusowa.

Anginy wirusowe, zwykle o łagodniejszym przebiegu niż bakteryjne, leczy się podając leki objawowe, tzn. przeciwbólowe i przeciwzapalne (np. ibuprofen lub pochodne kwasu acetylosalicylowego), płucząc gardło lub podając do ssania środki o działaniu odkażającym lub ściągającym.

Jeżeli wyżej opisane dolegliwości utrzymują się dłużej niż 12 dni, konieczna jest wizyta u lekarza, gdyż prawdopodobnie jest to zapalenie o podłożu bakteryjnym, a wtedy niezbędny jest antybiotyk.

Ropień okołomigdałkowy
Angin nie należy bagatelizować ze względu na możliwe komplikacje. Niebezpieczeństwo stanowi ropień okołomigdałkowy, który jest wynikiem nagromadzenia się ropy pomiędzy migdałkiem a jego torebką. Silny jednostronny ból promieniujący do ucha, trudności z szerokim otwarciem ust (tzw. szczękościsk) oraz gwałtowny wzrost temperatury ciała to jego objawy charakterystyczne. Jeśli pojawi się ropień, należy niezwłocznie zgłosić się do laryngologa w celu nacięcia go i usunięcia nagromadzonej ropy. Pozostawienie go
może spowodować niebezpieczne dla życia skutki.

Wystąpienie ropnia okołomigdałkowego u pacjentów z nawracającymi anginami lub jego nawroty są wskazaniem do usunięcia migdałków podniebiennych (tonsillektomii).

Tonsillektomia
Tonsillektomia jest także wskazana w przypadku, kiedy anginy występują kilka razy w roku. Przyjęto, że przebycie 5 angin w ciągu roku lub 3 rocznie przez kolejne 2 lata stanowi wskazanie do rozważenia operacji migdałków, ponieważ świadczy to o tym, iż migdałki są chorobowo zmienione i stały się źródłem zakażenia. Stan taki określamy jako przewlekłe zapalenie migdałków podniebiennych.
W migdałkach utrzymuje się płynna treść ropna lub gęsta (tzw. kaszowata) treść widoczna na powierzchni migdałków w postaci białawych złogów. Migdałki są zazwyczaj powiększone, a tkanki wokół nich zaczerwienione.

Przewlekłe zapalenie migdałków
Przewlekłe zapalenie migdałków może nie powodować objawów ostrych z podwyższoną temperaturą i silnym bólem (może tylko lekko pobolewać oraz pojawić się uczucie „zawadzania i przeszkody” w gardle), niemniej jednak jest poważnym zagrożeniem dla zdrowia. Taka szczególna sytuacja ma miejsce wówczas, gdy dochodzi do zakażenia paciorkowcem. Stan zapalny, jaki toczy się w migdałku, może wywołać odpowiedź układu odpornościowego, polegającą na wytwarzaniu przeciwciał, które atakują komórki własnego organizmu. Na skutek tej reakcji dochodzi do uszkodzenia różnych narządów – najczęściej stawów (gorączka reumatyczna), ale także nerek, serca, skóry lub nawet układu nerwowego.

Jednym z miarodajnych badań, świadczących o toczącym się w organizmie procesie, jest podwyższony poziom ASO (antystreptolizyny O) we krwi. Konieczne jest wtedy długotrwałe stosowanie antybiotyków i stała opieka lekarza specjalisty. Bardzo istotnym elementem tego leczenia jest tonsillektomia, która eliminuje z organizmu źródło zakażenia.

Nieprzyjemny zapach
Bardzo uciążliwym dla pacjenta i trudnym do wyeliminowania problemem, mogącym mieć związek ze zmianami w migdałkach, jest nieprzyjemny zapach z ust. Dzieje się tak, kiedy w głębokich i wąskich kryptach migdałków podniebiennych zalegają komórki nabłonka, bakterie i resztki pokarmowe. Normalnie krypty są szeroko otwarte do światła gardła i samoistnie się oczyszczają. Czasami jednak ujścia krypt blokują się, np. na skutek przebytych stanów zapalnych lub naturalnego zmniejszania się migdałków w wieku dorosłym. Na powierzchni migdałka widoczne są żółtawe grudki o nieprzyjemnym zapachu. Nieświeży oddech jest dla pacjenta niezwykle uciążliwy.

Powiększone, zmienione zapalnie migdałki mogą powodować także chrapanie. Dzieje się tak, gdy migdałki zajmują dużą część przestrzeni między boczną ścianą gardła a linią środkową i w pozycji leżącej powodują blokadę dróg oddechowych.

Szczególną uwagę należy zwrócić na asymetrię migdałków podniebiennych. Jednostronne powiększenie migdałka wymaga starannej diagnostyki, gdyż może być pierwszym objawem nowotworu.

Pamiętajmy, aby nie lekceważyć problemów z migdałkami i nie leczyć się samodzielnie bez konsultacji lekarza, gdyż schorzenia te mogą być bardzo niebezpieczne dla zdrowia, a niekiedy nawet dla życia.