Zapalenie gardła

Drapanie, pieczenie, ból, wyschnięta śluzówka, problemy z połykaniem, chrypka, a nawet kaszel. Te wszystkie objawy mogą świadczyć o zapaleniu gardła.

Zapalenie gardła atakuje najczęściej w okresie jesienno-zimowym, kiedy obniżona jest odporność organizmu. Dotyczy także małych dzieci, których układ immunologiczny nie jest jeszcze w pełni wykształcony. Jeśli objawy są lekkie, choroba przebiega bez wysokiej gorączki i ogólnego złego samopoczucia, to można próbować samodzielnie sobie z nimi poradzić. Wystarczy wtedy leczenie objawowe lekami dostępnymi bez recepty. W cięższych przypadkach, albo kiedy po upływie kilku dni dolegliwości nie mijają, konieczna jest wizyta u lekarza.

Trochę fizjologii
Gardło jest wspólnym elementem dwóch układów organizmu. To w nim krzyżują się drogi oddechowe i przewód pokarmowy. W procesie oddychania gardło, wraz z przylegającymi do niego zatokami i jamą nosową, pełni istotną rolę – powietrze, które pobieramy, jest tam ogrzewane, zatrzymywana jest także większość zanieczyszczeń. Poza tym w obrębie gardła znajdują się migdałki podniebienne i grudki chłonne, które tworzą tak zwany pierścień Waldeyera. Dzięki obecności tych struktur organizm jest chroniony przed różnymi zakażeniami wnikającymi do jego wnętrza wraz z wdychanym powietrzem czy spożywanym pokarmem. Już od dzieciństwa komórki układu immunologicznego obecne w pierścieniu Waldeyera uczą się rozpoznawać groźne zarazki. Zapewnia to ochronę przed zakażeniami wirusowymi, bakteryjnymi i grzybiczymi.

Przyczyny choroby
W okresach obniżonej odporności, a także u małych dzieci, u których mechanizmy obronne organizmu nie są jeszcze prawidłowo wykształcone, może dojść do ostrego zapalenia gardła. Jego główną przyczyną są najczęściej wirusy, na przykład: rhinowirusy, coronawirusy, adenowirusy, enterowirusy, wirusy grypy i paragrypy. Rzadziej, bo w około 20 proc. przypadków, chorobę powodują bakterie. Wtedy najczęściej podejrzanym jest paciorkowiec Streptococcus pyogenes. Czasem zdarza się również, że zapalenie gardła spowodowane jest przez grzyby chorobotwórcze. Do takiej sytuacji dochodzi zwykle po długotrwałej antybiotykoterapii, podawaniu leków immunosupresyjnych lub w przypadku przewlekłego stosowania wziewnych glikokortykosteroidów. Stan zapalny gardła może być również wywołany przez różne alergeny i szkodliwe substancje chemiczne, także te zawarte w dymie tytoniowym. U osób wrażliwych przypadłość ta pojawia się nawet wtedy, gdy przebywają w zanieczyszczonym miejskim powietrzu.

Mikroorganizm chorobotwórczy, który przedostanie się do błony śluzowej, wyzwala odpowiedź zapalną organizmu. W miejscu tym wydzielane są cytokiny prozapalne. Powodują one rozszerzenie okolicznych naczyń krwionośnych i zwiększenie ich przepuszczalności. Do obszaru objętego chorobą przedostaje się osocze krwi wraz z komórkami układu odpornościowego. Te zmiany powodują pojawienie się bólu, zaczerwienienia i obrzęku. Wzrasta też wydzielanie śluzu, którego głównym zadaniem jest usunięcie czynnika szkodliwego.

Objawy zapalenia gardła
W przypadku wirusowego zapalenia gardła objawy są zdecydowanie lżejsze niż przy zakażeniu bakteryjnym. Narastają one stopniowo, odczuwamy wówczas ból, pieczenie i drapanie, błona śluzowa jest zaczerwieniona, lekko opuchnięta. Nieznacznie wzrasta temperatura ciała, czasem nawet utrzymuje się na poziomie fizjologicznym. Lekarz w badaniu stwierdza powiększenie okolicznych węzłów chłonnych. Ból czasem utrudnia połykanie, a wysuszona błona śluzowa może być przyczyną pojawienia się chrypki i lekkiego kaszlu. Często zapaleniu gardła towarzyszy nieżyt nosa wynikający ze zwiększonej produkcji śluzu.

Zakażenie bakteryjne, które zwykle pojawia się jako kontynuacja infekcji wirusowej, atakuje nagle, a objawy są cięższe. Chory ma gorączkę, ból jest ostrzejszy. Często pojawiają się też zmiany ropne w okolicy migdałków – wtedy mówimy już o anginie, która jest powikłaniem zapalenia gardła. Innymi chorobami, które mogą się rozwinąć w następstwie zapalenia gardła, są: infekcje ucha, zatok, oskrzeli, a nawet płuc. To bardzo niebezpieczne choroby, które mogą prowadzić do wielu groźnych powikłań.

Z kolei w grzybiczym zapelniu charakterystycznym objawem jest pojawienie się białych nalotów w gardle. W odróżnieniu od ropnych zmian w infekcji bakteryjnej, łatwo dają się one oddzielić od błony śluzowej. Zmiany takie nazywamy pleśniawkami.

Leczenie
W przypadku wirusowego zapalenia gardła można zastosować leki działające głównie objawowo. W sytuacjach takich zaleca się przede wszystkim produkty z grupy NLPZ, jak na przykład ibuprofen i kwas acetylosalicylowy. Dołączyć można też rutynę i wapń, które zmniejszają przepuszczalność naczyń krwionośnych.

Ból gardła mogą złagodzić leki działające miejscowo. Są one dostępne w postaci tabletek do ssania, płynów do płukania gardła oraz aerozoli. Preparaty te zawierają substancje przeciwzapalne i przeciwbólowe (np. flurbiprofen, salicylan choliny i benzydaminę), także substancje odkażające (np. alkohol dichlorobenzylowy, pochodne krezolu, chlorek cetyropirydoniowy). Niektóre z nich w swoim składzie mają też związki o właściwościach znieczulających, w tym chlorowodorek lidokainy.

Antybiotyki mogą zostać przepisane jedynie przez lekarza i powinny być stosowane tylko w przypadku choroby o potwierdzonym pochodzeniu bakteryjnym. Na zakażenie wirusowe będą nieskuteczne, a mogą dodatkowo upośledzić naszą odporność. Czasem w zapaleniu wirusowym lekarz zaleca włączenie leku przeciwwirusowego. Natomiast w leczeniu zakażeń grzybiczych stosuje się również leczenie objawowe, a w cięższych przypadkach – leki przeciwgrzybicze.

Przede wszystkim odpoczynek
Ważnym aspektem, o którym należy pamiętać podczas choroby, jest właściwa rekonwalescencja, która pomaga organizmowi walczyć z zakażeniem. Trzeba więc odpoczywać i nie narażać gardła na nagłe zmiany temperatury. Leczenie farmakologiczne można wspomóc domowymi sposobami. Picie naparu z lipy pomoże w przypadku gorączki. Natomiast płukanie gardła naparami z szałwii i rumianku działa ściągająco i odkażająco. Ważne też jest nawilżanie śluzówki i picie dużej ilości płynów.