Wrzodziejące zapalenie jelita grubego

Studium przypadku

Pani D. przeszła ostatnio ostry i nagły atak wrzodziejącego zapalenia okrężnicy. Był to już trzeci taki epizod w czasie ostatniego roku. Tym razem dolegliwości obejmowały pięciodniową, krwawą biegunkę połączoną z bólami brzucha. Do wypróżnień dochodziło siedem razy dziennie. Pani D. zaczęła przyjmować mesalazynę 500 mg trzy razy na dobę i prednizolon 20 mg na dobę. Chora miała również podwyższoną temperaturę ciała (38°C) i wysokie tętno. Pacjentka została skierowana na prześwietlenie jamy brzusznej oraz zalecono jej posiew kału.

Po kilku dniach terapii pani D. zaczęła odczuwać silne przygnębienie, ponieważ jej organizm nie odpowiadał na leczenie. Jej przypadek określono jako ciężki i pacjentkę zakwalifikowano do operacji. Jednak desperacko pragnie uniknąć zabiegu chirurgicznego. W takiej sytuacji do leczenia włączono cyklosporynę. Jest przy tym niskie prawdopodobieństwo, że dojdzie do wchłonięcia leków podanych drogą doustną, toteż leczenie musi się odbyć drogą pozajelitową.

Prednizolon został zastąpiony hydrokortyzonem, podanym także dożylnie w dawce 100 mg cztery razy na dobę. Pacjentka będzie potrzebowała zarówno profilaktyki przeciwko zakrzepicy żył, jak i płynów dożylnych uzupełniających elektrolity, które wytraciła w trakcie biegunki. W ramach profilaktyki przed infekcjami pacjentka będzie przyjmowała cotrimoxazol.

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego jest chorobą o podłożu zapalnym, w wyniku której dochodzi do biegunek. Objawami niezwiązanymi z przewodem pokarmowym mogą być: niedokrwistość, zapalenie stawów, problemy skórne oraz schorzenia oczu.

Etiologia i najczęstsze uwarunkowania
Dokładne przyczyny choroby nie są do końca poznane, choć istnieje wiele teorii, które obejmują uwarunkowania genetyczne, środowiskowe i czynniki mikrobiologiczne, prawdopodobnie związane z niewłaściwą odpowiedzią immunologiczną.

Obserwuje się większą zachorowalność w krajach rozwiniętych, u osób rasy białej między 20. a 40. rokiem życia. Niektóre badania sugerują, że zapadalność na tę chorobę jest częstsza u kobiet niż u mężczyzn.

Niepożądane działania mesalazyny
Mesalazyna, pochodna kwasu salicylowego, jest skuteczna w podtrzymaniu remisji u pacjentów z wrzodziejącym zapaleniem okrężnicy. Mimo że ciężkie działania niepożądane (takie jak zespół Stevensa-Johnsona, zapalenie trzustki czy agranulocytoza) są rzadkie, wszyscy pacjenci powinni informować lekarzy i farmaceutów o niepokojących symptomach. Mogą nimi być: krwawienie, zasinienie, plamica (krwotok małych obszarów), ból gardła, gorączka czy złe samopoczucie, co może wskazywać na agranulocytozę i wymagać pilnej diagnozy.

Dodatkowe badania
Posiew kału ma na celu wykluczenie infekcji bakteryjnej zaś prześwietlenie jamy brzusznej wyklucza toksyczne rozszerzenie okrężnicy lub perforację jelita, które wymagają pilnej interwencji chirurgicznej.

Wskazania do leczenia operacyjnego
Leczenie chirurgiczne stosuje się w ciężkich zaostrzeniach choroby. Jest to sytuacja, w której – pomimo stosowania leczenia farmakologicznego – nie można zatrzymać postępu choroby, a utrata krwi, elektrolitów i białka jest znaczna. Wykonuje się wówczas resekcję jelita grubego. U dużej części pacjentów całkowite usunięcie jelita grubego zahamowuje również objawy pozajelitowe.

Działania niepożądane cyklosporyny
Cyklosporyna, należąca do leków immunosupresyjnych, doprowadza do szybkiej remisji u większości chorych na wrzodziejące zapalenie jelita grubego o ciężkim przebiegu. Jej skuteczność potwierdzono także u pacjentów z chorobą Crohna o ciężkim przebiegu lub z towarzyszącymi przetokami.

Lek można stosować w celu opóźnienia leczenia chirurgicznego u chorych nieprzygotowanych psychicznie do zabiegu lub przejściowo u dzieci, u których wolniej działające leki immunosupresyjne nie przyniosły jeszcze korzyści.

Poważnym problemem są jednak liczne działania niepożądane cyklosporyny: zaburzenia czynności nerek, nadciśnienie tętnicze, drżenia, skurcze i bóle mięśni, bóle głowy, hiperlipidemia, a także jadłowstręt, nudności i wymioty, bóle brzucha, biegunka, hiperplazja dziąseł, zaburzenia czynności wątroby, zapalenie trzustki, hiperurykemia, hiperkaliemia, hipomagnezemia, hipoglikemia.

Cyklosporyna jest bardzo silnym immunosupresantem i dlatego obniża skuteczność szczepień oraz zwiększa podatność na infekcje. Z tego powodu przed każdym szczepieniem należy poinformować lekarza o jej przyjmowaniu.

Istnieje niewiele danych na temat przyjmowania cyklosporyny w ciąży, dlatego też pacjentka powinna omówić z lekarzem wszystkie swoje plany związane z ewentualną ciążą. Niepokojący jest również pogarszający się stan większości chorych po odstawieniu tego leku.

Interakcje cyklosporyny z innymi lekami
Należy poinformować lekarza o przyjmowaniu cyklosporyny, ponieważ wchodzi ona w interakcje z wieloma lekami. Ma to duży wpływ na wybór leczenia. Z lekarzem należy także konsultować zażywanie leków dostępnych bez recepty. Na przykład ibuprofen może wejść w interakcję z cyklosporyną.

W trakcie terapii pacjentka będzie musiała regularnie kontrolować poziom cyklosporyny we krwi, a także morfologię, poziom potasu oraz funkcje nerek.

Dieta w terapii cyklosporyną
W leczeniu ogromną rolę odgrywa także dieta, która musi być dostosowana do stadium choroby. W okresach zaostrzeń jest to dieta złożona z posiłków płynnych lub półpłynnych.

Stosuje się również gotową dietę syntetyczną, która zapewnia pełne zbilansowanie składników pokarmowych i nie zawiera błonnika. Może on w tym przypadku drażnić śluzówkę jelita i dodatkowo pobudzać ruchy robaczkowe. W okresie przewlekłym, w celu uzupełnienia niedoborów pokarmowych, stosuje się dietę bogatoenergetyczną o dużej zawartości białka.

Ze względu na możliwe interakcje nie należy pić soku grejpfrutowego, napojów z dodatkiem grejpfruta co najmniej 4 godziny przed i 4 godziny po przyjęciu leku (dotyczy to również owoców). Należy także zwracać uwagę, by tabletki do ssania stosowane w bólu gardła, cukierki, gumy do żucia nie zawierały wyciągu z grejpfruta.