Witamina Ki D – Niezbędne dla noworodków i niemowląt

Kobiecy pokarm zawiera jedynie niewielkie ilości witamin K i D. Dlatego muszą być one dostarczane dziecku inną drogą – najczęściej poprzez podawanie odpowiednich preparatów.

Noworodek otrzymuje witaminę K z mlekiem matki, którego skład zależny jest od jej diety oraz długości okresu laktacji. Duże ilości tej witaminy zawierają: wątroba, szpinak, brokuły, sałata i ser. W przewodzie pokarmowym dorosłego człowieka produkują ją także bakterie z grupy Enterobacteriaceae.

Dla dzieci poniżej pierwszego roku życia głównym źródłem witaminy D są zapasy zgromadzone podczas życia płodowego i określone pokarmy (ryby, wątróbka, jajka, mieszanki mleczne). Organizm człowieka wytwarza ją również poprzez syntezę skórną prekursora przy udziale promieniowania UVB. Nie zaleca się jednak bezpośredniej ekspozycji niemowląt na słońce.

Rola biologiczna
Fizjologiczną rolą witaminy K jest udział w procesach syntezy białek, głównie czynników krzepnięcia krwi, białek antykrzepliwych i osteokalcyny (białka macierzy kostnej). Reguluje ona też gospodarkę wapniową i mineralizację kości. Zapobiega miażdżycy, chorobom nowotworowym oraz centralnego układu nerwowego.
Witamina D uczestniczy w gospodarce wapniowo-fosforanowej ustroju. Poprzez zwiększanie stężenia wapnia i fosforanów we krwi zapewnia warunki do prawidłowej mineralizacji tkanki kostnej. Dodatkowo udowodniono jej udział w regulacji ciśnienia krwi, glikemii, procesach immunologicznych oraz aktywności metabolicznej mięśni.

Konsekwencje niedoborów
Noworodki i niemowlęta do trzeciego roku życia są szczególnie narażone na niedobór obu witamin. Czynniki ryzyka to również: choroby dróg żółciowych i wątroby, zaburzenia wchłaniania, niska masa urodzeniowa, wcześniactwo, niedożywienie oraz przyjmowanie przez matkę niektórych leków (np. warfaryny).

Krwawienie z niedoboru witaminy K (vitamin K deficiency bleeding – VKDB) może przybierać postać klasyczną bądź późną. Pierwsza występuje pomiędzy trzecią a piątą dobą życia dziecka. Jest to krwawienie w obrębie przewodu pokarmowego, pępka, błon śluzowych oraz skóry. Postać późna, znacznie groźniejsza, występuje pomiędzy 2. a 12. tygodniem życia. W około 50 proc. przypadków manifestuje się groźnym dla życia krwawieniem śródczaszkowym. Objawy ostrzegawcze VKDB to: niewielkie krwawienia, przedłużająca się żółtaczka, biegunka, wymioty, niski przyrost masy ciała. Niedobory witaminy D w życiu płodowym mogą prowadzić do zahamowania wzrostu płodu, rozmiękania potylicy, rozwoju krzywicy i osteopenii, hipoplazji zębów, opóźnienia rozwoju psychomotorycznego.

Suplementacja
Do standardów praktyki klinicznej należy podawanie noworodkom po urodzeniu witaminy K doustnie w dawce 2 mg lub domięśniowo w dawce 0,5 mg na dobę. Wskazane jest uzupełnianie witaminy K również w okresie niemowlęcym. Zdrowe niemowlęta karmione wyłącznie piersią wymagają podawania witaminy K od drugiego tygodnia do trzeciego miesiąca życia. Mleko modyfikowane lub preparaty mlekozastępcze wzbogacone tą witaminą w pełni pokrywają dobowe zapotrzebowanie dzieci. Należy jednak podkreślić, że to mleko matki jest najwłaściwszym pokarmem dla dzieci w tym wieku.

Suplementację witaminą D rozpoczyna się u wszystkich noworodków, począwszy od pierwszych dni życia. Według aktualnych polskich zaleceń również kobiety ciężarne powinny przyjmować witaminę D, o ile dieta i synteza skórna nie wystarczają. Z uwagi na pozaszkieletową rolę witaminy D uzasadnione jest uzupełnianie jej niedoborów we wszystkich grupach wiekowych.

Czynniki ryzyka wystąpienia niedoboru witaminy D:

• karmienie wyłącznie piersią,
• niewłaściwa dieta i otyłość,
• ciemna skóra (zmniejszona synteza podczas ekspozycji na słońce),
• używanie filtrów przeciwsłonecznych,
• nieswoiste zapalenie jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna),
• wcześniactwo z cholestazą (zaburzone wchłanianie i synteza witaminy D w wątrobie).