Wiosenne przesilenie

Ostatnie tygodnie zimy nie są zbyt przyjaznym okresem dla organizmu. Jak w efektywny sposób można odzyskać siły, witalność i odporność?

Długie zimowe wieczory sprzyjają osiadłemu trybowi życia. Chętniej wtedy sięga się po kaloryczne przekąski, mniej przebywa na świeżym powietrzu, a do tego dochodzi jeszcze niedobór światła słonecznego. Wszystkie te czynniki doprowadzają do osłabienia odpowiedzi immunologicznej oraz syntezy neuroprzekaźników (szczególnie serotoniny) i komunikacji międzyneuronalnej, do nagromadzenia w tkankach wolnych rodników oraz zaburzeń przemian węglowodanowych i tłuszczowych w organizmie. Wyrazem tego są: problemy z koncentracją, permanentne zmęczenie, rozdrażnienie oraz nawracające stany przeziębieniowe. Wymienione objawy określane są mianem przesilenia wiosennego.

Dobra dieta
Najważniejsza jest zbilansowana dieta. Dlatego udzielając pacjentom porad dotyczących wyboru odpowiednich produktów żywnościowych, warto zalecić te, które są bogate w następujące substancje odżywcze:

• Witaminy z grupy B – związki te są koenzymami. Tiamina (B1), ryboflawina (B2), kwas pantotenowy (B5) oraz niacyna (B3) współdziałają z enzymami katalizującymi przemiany węglowodanów (utlenianie glukozy, szlak pentozowy, cykl Krebsa), warunkując pozyskanie energii m.in. dla sprawnego funkcjonowania mózgu. Ich obniżona zawartość w pożywieniu, skutkuje gromadzeniem substratów pośrednich przemian węglowodanowych, jakimi są kwas mlekowy oraz pirogronowy w tkance nerwowej, co z kolei powoduje obniżenie koncentracji i rozdrażnienie.
• Kolejny koenzym pełniący kluczową rolę w ludzkim organizmie to biotyna, czyli witamina B7. Uczestniczy ona w biosyntezie kwasów tłuszczowych. Ciekawy jest fakt, iż w skład cząsteczki biotyny wchodzi kwas pantotenowy oraz inozytol, który pełni rolę przekaźnika II-rzędu i zwiększa wrażliwość receptorów mózgowych na działanie acetylocholiny oraz serotoniny. Proces ten jest istotny przy zapamiętywaniu oraz w stabilizacji nastroju. Niedobór witaminy B7 występuje rzadko, gdyż jest ona syntetyzowana przez bakterie jelitowe. Stąd też produkcja biotyny w jelitach częściowo pokrywa zapotrzebowanie na kwas pantotenowy (B5) oraz inozytol, gdyż jest donorem tych dwóch związków. Pirydoksyna (B6) bierze udział w syntezie neuroprzekaźników: adrenaliny, dopaminy i noradrenaliny, a ponadto odpowiada za utrzymanie prawidłowego stężenia GABA (kwas γ-aminomasłowy), co również ma znaczenie przy stabilizacji nastroju. Naturalnymi źródłami witamin z grupy B są: ciemne pieczywo, kasze, otręby, mięso wołowe oraz wieprzowe, ryby, warzywa strączkowe, orzechy, nasiona słonecznika, mleko, jaja oraz drożdże.
• Witamina F (NNKT) – ze względu na brak odpowiednich desaturaz organizm ludzki nie ma możliwości syntezy kwasów: linolenowego (szereg omega-3) oraz linolowego (szereg omega-6), dlatego też muszą być one dostarczane z pokarmem. Są prekursorami w biosyntezie, odpowiednio kwasów: eikozapentaenowego (EPA), dokozaheksaenowego (DHA) oraz arachidonowego. EPA i DHA warunkują prawidłową neurogenezę, co wpływa na procesy zapamiętywania i kojarzenia. NNKT zapewniają również sprawną działalność makrofagów oraz produkcję przeciwciał. Warto zalecić pacjentowi suplementację codziennej diety preparatami zawierającymi wyciągi: z nasion wiesiołka i ogórecznika, gdyż przyjmowane pokarmy nie do końca pokrywają zapotrzebowanie na witaminę F. Można również polecać tran, ponieważ jest on bezpośrednim źródłem DHA oraz EPA.
• Antyoksydanty – zapotrzebowanie na naturalne przeciwutleniacze, do których zaliczamy witaminy z grupy B, C, E, P oraz nienasycone kwasy tłuszczowe, wzrasta w okresie przedwiośnia. Ze względu na zmniejszoną podaż świeżych warzyw i owoców w diecie dochodzi do nagromadzenia w tkankach wolnych rodników. Skutkuje to ogólnym osłabieniem organizmu, gdyż układ odpornościowy działa „opieszale”, a duża ilość wolnych rodników niszczy koenzymy, zwalniając tym samym tempo wszelkich przemian enzymatycznych.
• Witamina D3 – po połączeniu cząsteczki witaminy z jej receptorem VDR, dochodzi do ekspresji genu NGF (czynnik wzrostu nerwów), co powoduje stymulację neurogenezy w hipokampie. Wpływa to dodatnio na zapamiętywanie oraz kojarzenie i zapewnia stałość nastroju. Witamina D3, za pośrednictwem NGF, stymuluje wzrost i różnicowanie limfocytów B i T oraz granulocytów obojętnochłonnych. Ponadto, pośrednio działa także jako antyoksydant, zapobiegając zużyciu zapasów glutationu wewnątrzneuronalnego.
• Tryptofan – jest aminokwasem egzogennym, prekursorem w syntezie serotoniny, odpowiadającej za stabilizację nastroju. Tryptofan dobrze wchłania się w obecności węglowodanów. Podaż węglowodanów złożonych zapewnia utrzymanie stałego stężenia serotoniny. Głównymi ich źródłami są banany, ser, mleko, mięso i soja.
• Minerały – cynk pobudza wzrost i różnicowanie limfocytów T w grasicy, co usprawnia odpowiedź komórkową po wniknięciu patogeniu do organizmu (sprawne działanie makrofagów fagocytujacych patogen). Selen natomiast zwiększa wytwarzanie przeciwciał, posiadając jednocześnie także pewną aktywność antyoksydacyjną.
• Propolis i czosnek – posiadają właściwości antybiotyczne, w przypadku czosnku odpowiadają za nie związki siarkowe, głównie allicyna. Natomiast propolis zawiera inhibinę, warunkującą działanie antybiotyczne oraz flawonoidy, terpeny, aminokwasy i minerały (magnez, mangan, cynk), które wzmacniają, regenerują oraz stymulują układ immunologiczny.

Suplementy
Zielona herbata oraz wyciągi z borówki czernicy i owoców aceroli (acerola zawiera organiczne połączenia kwasu askorbinowego) są silnymi antyoksydantami. Dwa ostatnie uszczelniają dodatkowo naczynia włosowate, co ma szczególne znaczenie w leczeniu objawów przeziębienia.

Preparaty z witaminą C wpływają dodatnio na migrację makrofagów w miejsce wniknięcia drobnoustrojów. Suplementy z jeżówką, żeń-szeniem oraz sok z aloesu wykazują również działanie immunostymulujące, poprzez bezpośredni wpływ na makrofagi i limfocyty. Warto polecać preparaty witaminowo-mineralne. Dobrze, jeśli zawierają one dodatek kwasów omega. Przykładowy skład takiego preparatu: kwasy omega-3, magnez oraz witamina B6.

Oferując tran, warto zwrócić uwagę na to, że olej z wątroby rekina zawiera mniej kwasów omega-3 aniżeli olej z wątroby dorsza. Posiada on za to większą ilość witamin A i D w porównaniu z olejem z wątroby dorsza oraz alkiloglicerole i skwalen, które dodatkowo pozytywnie wpływają na układ odpornościowy. Dlatego olej z wątroby rekina jest bardziej odpowiedni dla dzieci i młodzieży.

Witaminy z grupy B powinny być przyjmowane w postaci preparatów compositum, gdyż działanie jednej witaminy jest związane z obecnością drugiej.

Pomocne w okresie przedwiośnia są również preparaty propolisowe oraz te zawierające czosnek.