Trzy kroki dla zdrowia nerek

Każdy może sprawdzić, czy grozi mu choroba nerek. Wystarczą trzy proste badania, aby upewnić się, że wszystko jest w porządku, albo wcześnie wykryć chorobę i uchronić się przed jej poważnymi komplikacjami.

Powinieneś zbadać swoje nerki, jeśli jesteś w grupie podwyższonego ryzyka: cierpisz na cukrzycę lub nadciśnienie, w twojej rodzinie są już osoby chore na nerki albo przekroczyłeś 50. rok życia. Podstawowe badania, które umożliwiają wykrycie przewlekłej choroby nerek, obejmują pomiar ciśnienia tętniczego krwi (z jednej strony nadciśnienie sprzyja uszkodzeniom nerek, a z drugiej przewlekła choroba nerek prowadzi do nadciśnienia) oraz tzw. profil nerkowy, czyli badania krwi i moczu mogące wskazywać na nieprawidłowości w pracy tych narządów. Najważniejszymi wskaźnikami świadczącymi o nieprawidłowej pracy nerek są: obecność białka w moczu oraz wartość filtracji kłębuszkowej (eGFR) poniżej 60 ml/min. Tylko wczesna diagnoza daje szansę na spowolnienie, a nawet zatrzymanie choroby.

Badania krwi
Jednym z badań sprawdzających stan nerek jest pomiar stężenia kreatyniny w surowicy krwi. Kreatynina jest związkiem, który powstaje w mięśniach, a następnie przechodzi do krwi. Nerki filtrują krew i usuwają kreatyninę. Jednak jeśli nerki nie pracują prawidłowo, przestają sobie radzić z filtrowaniem, przez co nadmiar kreatyniny pozostaje we krwi. Oznaczenie stężenia kreatyniny służy do obliczenia wskaźnika eGFR, który mówi o skuteczności oczyszczania organizmu z toksyn przez nerki. Jeśli wskaźnik ten wynosi poniżej 60 ml/min, lekarz pierwszego kontaktu skieruje cię na dalsze badania do nefrologa.

O pracy nerek mówi również stężenie mocznika we krwi. Związek ten powstaje w wątrobie z białek. Produkcja mocznika zależy też od diety i może być podwyższona, jeśli jesz dużo produktów białkowych.

Dodatkowo lekarz może zlecić zbadanie sodu i potasu we krwi. W przypadku niewydolności nerek, rośnie stężenie potasu, natomiast maleje stężenie sodu. Ponadto sód sprzyja zatrzymywaniu wody w organizmie i jeśli jest go za dużo, to powoduje obrzęki i nadciśnienie.

Badanie ogólne moczu
Jest ono bezbolesne, proste i tanie, a przy tym pomaga wykryć wiele chorób, szczególnie wątroby i nerek oraz dróg moczowych.

W badaniu tym oceniana jest barwa moczu, jego przejrzystość, odczyn oraz ciężar właściwy. Ponadto sprawdza się, czy znajduje się w nim białko, glukoza i związki ketonowe. Mocz poddaje się też odwirowaniu. W procesie tym zostaje wyodrębniony osad, w którym poszukuje się białych i czerwonych krwinek, wałeczków, kryształów i nabłonków. Jeśli wyniki badania ogólnego moczu sugerują, że mogło dojść do zakażenia układu moczowego, wówczas wykonuje się posiew moczu. Pozwala on stwierdzić, czy w moczu namnożyły się bakterie i określić ich rodzaj.

Właściwości fizyczne moczu
Badanie moczu zaczyna się od oceny jego cech fizycznych. Barwa moczu zależy od nawodnienia organizmu oraz od obecności w nim różnych substancji. Kolor moczu może różnić się intensywnością i odcieniem u różnych osób. Nie musi to być objaw choroby, gdyż barwa moczu może się zmienić pod wpływem diety albo leków.

Mocz powinien być przejrzysty i klarowny. Jeśli tak nie jest, może to świadczyć np. o obecności kryształów lub zakażeniu bakteryjnym.

Dieta i leki mogą zmieniać pH moczu, ale zwykle jest ono lekko kwaśne. Przy zakażeniach dróg moczowych oraz po uporczywych wymiotach, a także u wegetarian, odczyn moczu może stać się obojętny, a nawet zasadowy. Natomiast dieta mięsna, alkohol, gorączka, długotrwałe głodzenie, odwodnienie czy nieleczona lub źle kontrolowana cukrzyca sprzyjają zakwaszeniu moczu.

Ciężar właściwy moczu zależy od nawodnienia organizmu oraz od obecności w nim różnych związków. Wskaźnik ten mówi również o zdolności nerek do zagęszczania moczu. Ciężar właściwy jest wysoki, gdy woda nadmiernie ucieka z organizmu np. razem z potem albo przy biegunce, a także wtedy, gdy za mało pijesz. Niski ciężar właściwy moczu może być objawem niewydolności nerek.

Poszukiwanie nieobecnych
W moczu nie powinno być białka, glukozy ani ciał ketonowych. Ich obecność jest zawsze sygnałem ostrzegawczym.

Obecność w moczu białek nazywanych albuminami jest najwcześniejszym objawem chorób nerek. Jest ona również ważnym wskaźnikiem przewlekłej niewydolności nerek. Niekiedy białko w moczu może się pojawić w przypadku gorączki albo po wysiłku fizycznym, czasami również u kobiet w ciąży.

Glukoza w moczu pojawia się u chorych na cukrzycę, u których we krwi jest bardzo wysokie stężenie tego cukru albo w przypadku niektórych chorób nerek.

Duże ilości związków ketonowych w moczu świadczą najczęściej o kwasicy ketonowej – niebezpiecznym stanie, który może się rozwinąć u źle leczonych cukrzyków.

Mocz pod lupą
Po odwirowaniu moczu oddziela się osad, który bada się pod mikroskopem. U zdrowych osób w osadzie mogą pojawić się pojedyncze białe i czerwone krwinki. Obecność licznych czerwonych krwinek świadczy najczęściej o chorobie nerek. Natomiast białe krwinki pojawiają się w przypadku infekcji lub chorób nerek.

U zdrowych osób mogą pojawić się pojedyncze wałeczki szkliste, zwłaszcza po wysiłku fizycznym. Jeśli jednak pojawią się inne rodzaje wałeczków, świadczy to o niewydolności nerek, zakażeniu bakteryjnym albo o innych chorobach.

W moczu mogą pojawić się pojedyncze kryształy (np. szczawiany). Ich większe ilości mogą sugerować np. kamicę nerkową albo uszkodzenie nerek.

Czasem wyniki badań mogą nieznacznie odbiegać od normy i nie jest to powód do niepokoju, gdyż uzyskane wartości zależą od wielu czynników. Lekarz, analizując wyniki, uwzględni twój stan zdrowia, stosowane leki i dietę.