Tajemnice naczyń rozalinowych

Tajemnice naczyń rozalinowych


Analizując historię naczyń aptecznych można zauważyć, że najlepszym i najbardziej uniwersalnym tworzywem do ich wyrobu było – i wciąż jest – szkło. Niegdyś służyły one nie tylko do przechowywania leków, ale spełniały także funkcję dekoracyjną.

Szkło gwarantuje przede wszystkim całkowitą nieprzepuszczalność. Jest odporne na czynniki fizyko-chemiczne, chroni przed utleniającym działaniem powietrza oraz szkodliwym wpływem światła. Stwierdzono, że odporność na działanie promieni ultrafioletowych jest również uzależniona od koloru szkła. Wszystkie te cechy tworzą idealne warunki do przechowywania środków leczniczych do produkcji leków.

Pierwsze apteczne naczynia szklane
Szklane naczynia apteczne pojawiły się już w XVI wieku, a w pierwszej połowie XVII wieku na stałe weszły do wyposażenia apteki, wypierając powoli naczynia drewniane i cynowe. Pierwsze pojemniki szklane miały najczęściej kształt kulisty i okrągłe dno. Stawiano je na specjalnych pierścieniach zrobionych ze słomy. W XVI wieku najwięcej szklanych naczyń produkowały manufaktury weneckie. Później dołączyły do nich warsztaty z Niemiec, Francji oraz Czech.

Wiek XVIII przyniósł wiele nowych kształtów szklanych pojemników aptecznych. Zmieniły się także sygnatury i dekoracja. Początkowo sygnatury wykonywano na wstążkach z płótna. Później zaczęto umieszczać je bezpośrednio na naczyniach. Szyldziki były w różnych kształtach z bogatszą lub skromniejszą dekoracją. Najpierw naczynia zamykano pergaminem lub płótnem przewiązanym sznureczkiem. Potem wprowadzono zatyczki drewniane i z korka naturalnego, a następnie szklane. W XVII wieku najpopularniejszym kształtem naczyń były formy graniaste i urnowate. Wiek XIX przyniósł pełną dowolność form. Dopiero u schyłku tego stulecia, gdy produkcja naczyń aptecznych stała się masowa, ujednolicono formy pojemników, kształt szyldzików i pisownię sygnatur.

Naczynia ze szkła barwnego
W XVII wieku w Europie wzrosło zainteresowanie szkłem barwionym. Produkowało je bardzo wiele europejskich hut. Pojawiło się szkło kobaltowe, ciemnozielone, manganowofioletowe, rubinowe, miodowożółte oraz opalowe. Naczynia takie znalazły swoje miejsce także w aptekach. Były bardzo dekoracyjne i przyciągały uwagę. Jednak nie wszystkie okazały się przydatne do przechowywania środków leczniczych. W XIX wieku farmaceuta Teodor Torosiewicz wykonał serię badań i doświadczeń, w których udowodnił, że najodporniejsze na szkodliwe działanie czynników zewnętrznych jest szkło brunatne. W latach 30. XX wieku oficjalnie nakazano wprowadzać je do aptek.

Szkło rubinowe i rozalinowe
Oglądając apteczne naczynia szklane, możemy zobaczyć pojemniki w wielu kolorach, kształtach, dekorowane w bardzo różny sposób. Miały na to wpływ moda oraz gust aptekarzy. Produkcja szkieł barwionych opierała się na starych doświadczeniach i przepisach. Alchemiczną tajemnicę stanowiła produkcja szkła rubinowego. Jego początki wiążą się z nazwiskiem XVII-wiecznego alchemika Johanna Kunckela. Wykorzystał on znane już wcześniej właściwości barwiące złota. Stosował czyste złoto rozpuszczone w wodzie królewskiej. Ciemnoczerwoną barwę uzyskiwał po ponownym podgrzaniu stopionej masy szklanej wraz z cząsteczkami złota.

Alchemicy uważali, że takie szkło ze względu na obecność złota ma magiczne właściwości, podobnie jak kamień filozoficzny. Szkło rubinowe produkowano początkowo w hucie w Poczdamie, gdzie pracował Johann Kunckel. W miarę upływu czasu receptura na wyrób szkła rubinowego przestała być tajemnicą i zaczęto produkowano je w wielu hutach w Brandenburgii oraz w Czechach. Na przełomie XVII i XVIII wieku technologia wyrobu znana była także na południu Niemiec oraz na Śląsku. Szkło barwiono złotem, miedzią lub selenem.

Pewnego rodzaju odmianą szkła rubinowego było szkło rozalinowe. Naczynia takie wykonywano ze szkła warstwowego, tzn. barwionego jedynie w warstwie wewnętrznej. Warstwa wierzchnia pozostawała przeźroczysta. Cienka warstwa w kolorze różowym była barwiona złotem. Naczynia tego rodzaju zaczęto produkować od drugiej połowy XIX wieku głównie w hutach czeskich i na Śląsku.

Zbiory Muzeum Farmacji
W zbiorach Muzeum Farmacji im. mgr Antoniny Leśniewskiej w Warszawie znajdują się bardzo ciekawe naczynia rozalinowe. Jest to mała część większego zbioru i obecnie składa się z pięciu słoiczków aptecznych różnej wielkości, jednego wazonika oraz korka szklanego szlifowanego, wpuszczanego. Naczynia te według przekazu pochodzą z apteki Izydora Nasierowskiego mieszczącej się przy Alejach Jerozolimskich 59 w Warszawie. Apteka ta działała w dwudziestoleciu międzywojennym. Do muzeum naczynia przekazała rodzina, informując jednocześnie, że jest to pozostałość większego zbioru. Część kolekcji potłukła się podczas salwy artyleryjskiej po zakończeniu II wojny światowej.

Naczynia te wykonano w hucie na Śląsku. Warstwa wewnętrzna ma barwę różową. Z zewnątrz są pokryte dekoracyjną, białą warstwą mleczną ze złotymi i srebrnymi wykończeniami. W owym czasie był to bardzo modny sposób dekorowania naczyń ze szkła barwionego. Mleczna warstwa nie pokrywa całego naczynia. W owalnych i kwadratowych prześwitach widoczne jest szkło rozalinowe. Czarne sygnatury zostały umieszczone na warstwie mlecznej.

Naczynia tego typu były używane w aptekach przez dość krótki czas. Nie było ich wiele, więc są tym bardziej cennymi eksponatami. Są to dwa większe i trzy mniejsze słoiczki w kształcie kielichowatym, zamknięte szklanymi, wpuszczanymi, szlifowanymi zatyczkami. Wazonik ma także formę kielichowatą. Jest umieszczony na podstawce z nóżką i ma szklany korek. Szklane zatyczki są również pokryte warstwą mleczną.
Z salonu do apteki

Nieduży zbiór aptecznych naczyń ze szkła rozalinowego stanowi bardzo ciekawy przykład wskazujący na dekoracyjny charakter wyposażenia dawnych aptek. W owym czasie produkowano bowiem naczynia rozalinowe, które były ozdobą domowych zastaw stołowych i służyły do podawania deserów oraz ciast. Gust i pomysłowość aptekarzy doprowadziły do przeniesienia tychże wzorów do aptek. Zachowane naczynia pozostają świadectwem bogatej historii naczyń aptecznych.

4.8/5 - (108 votes)

Nikt nie pyta Cię o zdanie, weź udział w Teście Zaufania!

To 5 najczęściej kupowanych leków na grypę i przeziębienie. Pokazujemy je w kolejności alfabetycznej.

ASPIRIN C/BAYER | FERVEX | GRIPEX | IBUPROM | THERAFLU

Do którego z nich masz zaufanie? Prosimy, oceń wszystkie.
Dziękujemy za Twoją opinię.

Leave a Comment

POLECANE DLA CIEBIE

START TYPING AND PRESS ENTER TO SEARCH