Suplementacja diety w anemii

Przyczyną anemii są najczęściej niedobory żelaza we krwi. Dlatego farmaceuta powinien wiedzieć, jakie preparaty są najbardziej wskazane w leczeniu tej choroby.

Anemia często występuje u kobiet. Na początku może przebiegać bezobjawowo. Po pewnym czasie pojawiają się symptomy, które są jednak niespecyficzne i nie od razu budzą niepokój – często mylone są z przejawami przepracowania. Nieleczona choroba osłabia organizm. Szczególnie niebezpieczna jest dla narządów wrażliwych na niedotlenienie – mózgu i serca. Dlatego w przypadku podejrzenia anemii konieczne jest wykonanie morfologii krwi i podjęcie leczenia.

Erytrocyty i hemoglobina
Erytrocyty, zwane potocznie czerwonymi krwinkami, odpowiadają za transport tlenu do wszystkich komórek oraz za odprowadzanie z nich dwutlenku węgla będącego produktem ubocznym przemiany materii. Transport ten umożliwia im hemoglobina – czerwony barwnik krwi. Odpowiednia ilość krążących erytrocytów oraz odpowiednia zawartość hemoglobiny są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. W przypadku jakościowych lub ilościowych niedoborów pojawia się niedokrwistość, potocznie nazywana anemią.

Przyczyn spadku liczby erytrocytów lub ilości zawartej w nich hemoglobiny jest wiele. Można je podzielić na trzy główne grupy. Wyróżniamy niedokrwistości ilościowe spowodowane utratą krwi, inaczej nazywane pokrwotocznymi. Może do nich dojść w wyniku masywnych krwotoków, ale również przewlekłych, utajonych krwawień wewnętrznych. Do drugiej grupy należą niedokrwistości spowodowane skróconym czasem przeżycia czerwonych krwinek. Zwykle stan ten wynika z obecności nieprawidłowo zbudowanych erytrocytów, które są niszczone w śledzionie. Taką niedokrwistość nazywamy niedokrwistością hemolityczną. W trzeciej grupie występują anemie spowodowane upośledzeniem wytwarzania erytrocytów w szpiku kostnym. Jest to głównie wynikiem niedoborów składników niezbędnych do wytwarzania hemoglobiny. Do substancji tych należą witamina B12, kwas foliowy i żelazo. I to właśnie anemie niedoborowe, głównie z niedoboru żelaza, są najczęściej spotykanymi rodzajami niedokrwistości.

Niedokrwistość z niedoboru żelaza
Niedobór żelaza w organizmie może pojawić się z kilku powodów. Pierwszym jest deficyt tego pierwiastka w diecie. Jego brak może pojawić się u kobiet w ciąży, matek karmiących, a także u dzieci, które wyjątkowo szybko się rozwijają. Braki żelaza często dotyczą także wegetarian oraz noworodków, których zapasy z życia płodowego są niewystarczające. Poza tym na spadek żelaza wpływ może mieć jego upośledzone wchłanianie w układzie pokarmowym, a także jego utrata wraz z erytrocytami w przebiegu przewlekłych krwawień lub obfitych miesiączek.

Niezależnie od przyczyny pojawienia się anemii, główne jej symptomy są podobne. Uwarunkowane są stanem niedotlenienia różnych tkanek i narządów organizmu. Początkowo pacjent może odczuwać lekkie zmęczenie i osłabienie. Potem pojawia się bladość skóry oraz błon śluzowych, ciągłe uczucie zimna, problemy z koncentracją, bóle głowy, duszność po wzmożonym wysiłku, przyśpieszona akcja serca. W przypadku anemii spowodowanej niedoborem żelaza dodatkowo pojawia się osłabienie i łamliwość włosów oraz paznokci, zmiany na powierzchni języka i gardła, suchość skóry i zajady w kącikach ust. Czasem występuje też objaw zwany picą (spaczonym łaknieniem). Wtedy chory ma ochotę na zjedzenie np. grudki ziemi, gliny czy kawałka kredy.

Uzupełnianie braków żelaza
Pierwszym i podstawowym krokiem, który powinien podjąć pacjent ze stwierdzoną anemią wynikającą z niedoboru żelaza, jest modyfikacja diety. Należy wzbogacić ją o pokarmy, które są źródłem tego pierwiastka. W jadłospisie powinno pojawić się czerwone mięso – najlepiej wołowe, tłuste ryby, wątróbka, jaja. Z produktów roślinnych żelazo wchłania się słabiej niż z tych pochodzenia zwierzęcego, ale ich obecność w diecie także jest bardzo istotna. Na talerzu anemika nie powinno zabraknąć roślin strączkowych, brokułów, czerwonej papryki, szpinaku, natki pietruszki. Poza tym w żelazo bogate są figi i płatki wzbogacane żelazem. W planowaniu diety trzeba zwrócić uwagę na fakt, iż obecność cynku, manganu, wapnia i błonnika w pokarmie może wpłynąć na zmniejszenie biodostępności żelaza. Natomiast witamina C zwiększa jego wchłanianie. Dlatego w menu powinny pojawić się również owoce.

W przypadku znaczących braków żelaza lekarz może zalecić suplementację przy pomocy preparatów dostępnych w aptece. W nich żelazo zwykle występuje w formie łatwo przyswajalnej. Dodatkowo suplementy mogą zawierać kwas foliowy (istotny w procesie wytwarzania hemoglobiny) oraz witaminę C. Preparaty dla dorosłych mają najczęściej postać tabletek, a dla dzieci zwykle występują w postaci płynnej.

Jeśli pacjent decyduje się na suplementację żelaza, to farmaceuta powinien przestrzec go przed przekroczeniem dziennego zapotrzebowania na ten pierwiastek. Dobowe zapotrzebowanie wynosi u mężczyzn około 1 mg, u kobiet oraz młodzieży 2-3 mg, u kobiet ciężarnych 3-4 mg, u niemowląt do 1,5 mg (jednak w celach leczniczych zwykle stosuje się 10-20 mg). Należy także uczulić pacjenta na możliwe działania niepożądane suplementów z żelazem – przede wszystkim na zaburzenia ze strony układu pokarmowego. Zwykle trwają one krótko i nie powodują potrzeby odstawienia leku.

Leczenie substytucyjne kontynuuje się do kilku tygodni po normalizacji wyników badań krwi. A to dlatego, że zapasy żelaza w organizmie muszą zostać uzupełnione. W przypadku, kiedy przyczyną pojawienia się anemii jest zaburzone wchłanianie tego pierwiastka w układzie pokarmowym, lekarz może zalecić również podanie preparatów dożylnych lub domięśniowych. Oczywiście równie ważne, jak leczenie objawów, jest zdiagnozowanie i wyleczenie przyczyny występowania anemii.