Rumianek pospolity

Lecznicze właściwości rumianku znali już lekarze ery starożytnej. Dioskurides w swym dziele „O rzeczach leczniczych” pisał o tej roślinie jako szczególnie cenionej w całym Imperium Rzymskim.

U ludów nordyckich rumianek poświęcony był bogowi słońca Baldurowi, a w księdze Lanunga, starym manuskrypcie anglosaskim, jest wymieniony wśród dziewięciu świętych ziół.

W medycynie współczesnej koszyczki rumianku pospolitego (Chamomillae anthodium) oraz otrzymywane z tego surowca preparaty to środki lecznicze z długą tradycją stosowania. Wyciąg płynny z rumianku pod nazwą handlową Kamillosan sprzedawany był w Niemczech już w 1921 roku.

Występowanie rumianku
Surowiec leczniczy pozyskuje się z roślin gatunku Chamomilla recutita L., (syn. Matricaria chamomilla L.) należącego do rodziny Astrowatych (Złożonych), pochodzącego z południowej i wschodniej Europy oraz Azji Mniejszej.

Gatunek ten rozprzestrzenił się jako chwast w Eurazji już w czasach prehistorycznych, występuje też w Ameryce Północnej i Australii. W Polsce jest dość pospolity na niżu, rośnie na łąkach i nieużytkach. W wielu krajach świata uprawiany jest na wielkich przestrzeniach, ze względu na duże zapotrzebowanie przemysłu farmaceutycznego. Zbierany jest również ze stanowisk naturalnych, np. na Węgrzech, gdzie porasta niektóre stepy.

Zbiór koszyczków
Rumianek pospolity to jednoroczna roślina zielna o silnym, specyficznym zapachu, łodydze osiągającej wysokość do 50 cm, zwykle rozgałęzionej u góry. Koszyczki rumianku pospolitego zbierane są w początkowym okresie kwitnienia. Ze stanowisk naturalnych zbiera się je ręcznie przy pomocy specjalnych grzebieni, a zebrane koszyczki suszy się w cieniu w temperaturze do 35°C.

Działanie lecznicze
Koszyczki rumianku to jeden z najczęściej stosowanych leków ziołowych. Używa się ich jako środków spazmolitycznych (remedium spasmolyticum) i przeciwzapalnych (remedium antiphlogisticum). Wykazują także działanie przeciwbakteryjne i przyspieszające gojenie ran.

Działanie lecznicze tego surowca warunkuje głównie olejek eteryczny, flawonoidy oraz spirocykliczne poliacetyleny z głó-wnym związkiem en-in (dicykloeterem), a także śluz i kumaryny.

Najważniejszymi składnikami ciemnoniebieskiego olejku eterycznego są: α-bisabolol i jego tlenki (A, B i C), β-bisabolol, β-farnezen, kadinen i mircen. Istotnym składnikiem jest też chamazulen powstający w czasie destylacji olejku ze swego prekursora – matrycyny.

Działanie przeciwzapalne wyciągu z rumianku warunkuje właśnie chamazulen – inhibitor syntezy mediatorów stanu zapalnego (leukotrienów) oraz α-bisabolol. Działanie przeciwskurczowe związane jest z obecnością flawonoidów, głównie apigeniny i α-bisabololu.

Znane są także inne kierunki działania związków czynnych koszyczków rumianku – przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze oraz przeciwwrzodowe. Wiązane są one z obecnością α-bisabololu. Obserwacje wskazują także na działanie sedatywne tego surowca.

Wskazania
Koszyczek rumianku i otrzymywane z niego preparaty są zalecane do stosowania wewnętrznie w stanach zapalnych i skurczach spastycznych przewodu pokarmowego – także u małych dzieci. Zewnętrznie zaś można stosować te środki w stanach zapalnych skóry i błon śluzowych, a także w infekcyjnych chorobach układu oddechowego w formie inhalacji. Stosowanie inhalacji ciepłym wilgotnym powietrzem z użyciem wyciągów z ziół lub olejków eterycznych jest znane jako sposób na zmniejszenie nasilenia objawów choroby przeziębieniowej. Stwierdzono, że 10-minutowe inhalacje przez nos i usta z zastosowaniem wyciągu z rumianku zmniejszają nasilenie objawów przeziębienia, głównie tych dotyczących górnych dróg oddechowych.

Bezpieczny lek
Koszyczki rumianku to lek bezpieczny, stosowany powszechnie przez miliony ludzi, bardzo rzadko powodujący działania niepożądane w postaci reakcji alergicznych dotyczących głównie oczu. Mogą one wystąpić u osób szczególnie wrażliwych na składniki roślin z rodziny Złożonych (Compositae).

Składnik kosmetyków
Koszyczki rumianku pospolitego to także surowiec kosmetyczny. Ze względu na właściwości przeciwzapalne i przeciwalergiczne stosowane są jako składniki mleczek, lotionów oraz kremów o działaniu łagodzącym i kojącym. Wykorzystuje się je także w produktach do pielęgnacji i rozjaśniania włosów blond.

Piśmiennictwo u autorki.

#Zalecane dawkowanie koszyczków rumianku

Komisja E zaleca następujące stosowanie:

• wewnętrznie – w postaci naparu 3 g na 100 ml wody 3-4 razy dziennie, co równa się 9-12 g na dobę,
• zewnętrznie – w postaci 3-10% naparu lub półpłynne postacie leku odpowiadające 3-10% zawartości surowca.

Monografia ESCOP – 2003 zaleca stosowanie wewnętrzne:

• 3 g surowca na 150 ml gorącej wody 3-4 razy dziennie, co równa się 9-12 g surowca na dobę.