Receptory i leki przeciwhistaminowe

Receptory i leki przeciwhistaminowe


Leki przeciwhistaminowe I i II generacji są skuteczne w leczeniu objawów alergii. Większość z nich wykazuje także działanie uspokajające, jednak według badań niektóre mają znaczące działanie pobudzające – np. terfenadyna, ebastyna, fexofenadyna czy desloratadyna.

Badania naukowe wykazały, iż działanie histaminy powstaje na skutek pobudzenia czterech receptorów histaminowych (H1, H2, H3, i H4), ulokowanych w różnych tkankach odpowiadających za efekt histaminowy. Pobudzenie receptorów H1 i H2 prowadzi do skurczu mięśni gładkich, rozszerzenia naczyń krwionośnych i następowego spadku ciśnienia. Zwiększa wydzielanie śluzu na błonach śluzowych oraz nasila napięcia układu parasympatycznego. Dodatkowo stymulacja H2 nasila wydzielanie soku żołądkowego. Pobudzenie receptora H3 reguluje syntezę histaminy i uwalnianie jej z tkanki nerwowej. Natomiast odkryty niedawno receptor H4, rozlokowany głównie w układzie odpornościowym, reguluje odpowiedź immunologiczną.

Obecnie największe znaczenie kliniczne mają receptory H1, których stymulacja poprzez uwolnioną w alergicznej reakcji zapalnej histaminę prowadzi do rozwoju objawów klinicznych alergii.

Leki antyhistaminowe H1
Leki tej grupy odwracalnie i konkurencyjnie blokują receptory H1, znosząc działanie histaminy. Swoją budową przypominają strukturę cząsteczki histaminy. Ze względu na różną wybiórczość do receptora H1 i różną farmakokinetykę leki z tej grupy dzielimy na leki przeciwhistaminowe I i II generacji.

Leki I generacji, tzw. klasyczne, są pochodnymi diaryloalkiloamin (etylenodiaminy, aminoetanolu, propyloaminy). Szczególnie często stosowane są one w leczeniu świądu skóry występującego w przebiegu atopowego zapalenia skóry (AZS). Należą do nich: difenhydramina, karbinoksamina, chlorfenyramina, klemastyna i dimetindem. Spośród nich silnie i długotrwale działa klemastyna (do 24 godzin), natomiast difenhydramina ze względu na swoje działanie miejscowo znieczulające oraz przeciwświądowe wykorzystywana jest w terapii reakcji alergicznej wywołanej ukąszeniem owadów (komary). Lek działa jednak krótko (8 godzin) i należy go podawać 3-4 razy dziennie.

Alkiloaminy
Najczęściej stosowanym lekiem tej grupy jest prometazyna. Działa ona powolnie, ale długotrwale. W budowie zbliżona jest do neuroleptyku fenotiazyny, dlatego też wykazuje wyraźne działanie nasenne. Działa też przeciwcholinergicznie (suchość śluzówek), przeciwbólowo i przeciwwymiotnie. Ze względu na to, że w przebiegu jej stosowania występuje wiele objawów ubocznych, jest rzadko stosowana w terapii chorób alergicznych. Do tej grupy należy także cyproheptadyna. Oprócz działania przeciwhistaminowego wykazuje właściwości pobudzające łaknienie, co wynika z jej właściwości przeciwserotoninowych. Zaditen to lek o silnym, długotrwałym działaniu przeciwhistaminowym. Dodatkowo hamuje degranulację komórki tucznej i bazofilów. W Polsce stosowany jest głównie w terapii chorób alergicznych u dzieci. W innych krajach, a szczególnie w Japonii, stosuje się go w terapii i profilaktyce astmy oskrzelowej. Loratadyna to nowoczesny lek przeciwalergiczny II generacji. Podobnie jak zaditen blokuje uwalnianie mediatorów z mastocytów i bazofilów oraz silnie wiąże się z receptorem H1. Ze względu na swoje działanie obwodowe nie wykazuje działania nasennego, co wynika także z tego, że nie przenika przez barierę naczyniowo-mózgową.

Piperydyny
Leki tej grupy nie przenikają przez barierę naczyniowo-mózgową i nie blokują receptorów cholinergicznych. Wprowadzone na przełomie lat 70. i 80. XX wieku stanowiły istotny postęp w leczeniu chorób alergicznych. Nie wywoływały bowiem senności. Do tej grupy zaliczamy: terfenadynę, ebastynę, astemizol, mizolastynę. Jednak ze względu na objawy uboczne terfenadyna i astemizol w wielu krajach zostały wycofane z rynku. Natomiast metabolit terfenadyny posiadający wolną grupę karboksylową (kwas terfenadyno-karboksylowy) posiada silne właściwości przeciwhistaminowe bez wywoływania objawów ubocznych. Cechą charakterystyczną tego leku jest to, iż niezależnie od podanej dawki jednakowo silnie tłumi reakcje alergiczne. Do pozytywnych cech tego leku należy stwierdzone ostatnio jego działanie pobudzające, co korzystnie wpływa na procesy poznawcze i dlatego polecany jest dla uczniów i studentów w okresie sesji egzaminacyjnej.

Piperazyny
Najważniejszym przedstawicielem tej grupy jest cetyryzyna, która jest metabolitem hydroksyzyny. Cetyryzyna przypomina swą budową leki przeciwhistaminowe I generacji, różni się od nich jednak obecnością grupy karboksylowej. Grupa ta uniemożliwia przejście cetyryzyny przez barierę naczyniowo-mózgową. Lek ten znalazł szerokie zastosowanie w leczeniu alergicznego nieżytu nosa, pokrzywek i astmy atopowej. Jego wieloletnie stosowanie u dzieci z AZS zapobiega następowemu pojawianiu się kataru siennego i astmy oskrzelowej.

Wskazówki kliniczne
Leki antyhistaminowe nie są skuteczne w leczeniu AZS. W celu opanowania nocnego świądu, charakterystycznego dla tej choroby, podajemy zwykle wieczorem lek antyhistaminowy I generacji. Wykorzystujemy tu jego działanie centralne, a nie obwodowe. Podobnie tzw. „klasyczne” polipy nosa nie są wskazaniem do stosowania leków antyhistaminowych. Także w triadzie Samtera (polipy nosa, nadwrażliwość na aspirynę, astma oskrzelowa), przeciwhistaminiki nie są skuteczne. Podobnie astma oskrzelowa tzw. endogenna (infekcyjna) nie reaguje na te leki.

Natomiast na leki przeciwhistaminowe bardzo dobrze reagują wszystkie sezonowe alergiczne nieżyty nosa i ostre pokrzywki. Dobrze reagują także całoroczne atopowe nieżyty górnych dróg oddechowych, zaś dużo słabiej przewlekłe pokrzywki oraz tzw. astmy sienne.

Odkrycie receptorów H3 i H4 rozbudziło nadzieje do stosowania ich antagonistów w chorobach centralnego układu nerwowego. W badaniach na zwierzętach ustalono, że antagoniści H3 znacznie poprawiają funkcje poznawcze i procesy pamięci. Ponadto stwierdzono, iż u gryzoni antagoniści H3 znacznie zmniejszają ilość tkanki tłuszczowej. Zatem blokery H3 i H4 znajdą zastosowanie w terapii choroby Alzheimera, ADHD, narkolepsji, niektórych form padaczek oraz otyłości. Pobudzenie receptorów H3 hamuje uwalnianie noradrenaliny z zakończeń układu sympatycznego. Zastosowanie blokerów H3 będzie prowadziło do zwiększonej drożności nosa i połączenie ich z lekami anty-H1 znacznie poprawi jakość życia pacjentów cierpiących na alergiczny nieżyt nosa. Receptor H4 odgrywa kluczową rolę w procesach zapalnych astmy oskrzelowej oraz reumatoidalnego zapalenia stawów. Podawanie blokerów H4 poprawi znacznie rokowania w tych chorobach.

tekst:
prof. dr hab. n. med. Edward Zawisza
Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych, Wydział Nauki o Zdrowiu AM w Warszawie

doc. dr hab. med. Jan Bardadin
Poradnia Alergologiczna, Szpital Bielański w Warszawie

Piśmiennictwo u autorów.

4.7/5 - (123 votes)

Nikt nie pyta Cię o zdanie, weź udział w Teście Zaufania!

To 5 najczęściej kupowanych leków na grypę i przeziębienie. Pokazujemy je w kolejności alfabetycznej.

ASPIRIN C/BAYER | FERVEX | GRIPEX | IBUPROM | THERAFLU

Do którego z nich masz zaufanie? Prosimy, oceń wszystkie.
Dziękujemy za Twoją opinię.

Leave a Comment

POLECANE DLA CIEBIE

START TYPING AND PRESS ENTER TO SEARCH