Profilaktyka raka szyjki macicy

Profilaktyka raka szyjki macicy


Większość przypadków raka szyjki macicy poprzedza długi okres występowania stanów przedrakowych. Dlatego można wcześnie wykrywać pierwsze symptomy choroby, realizując programy badań cytologicznych lub wdrażając działania edukacyjne i szczepienia profilaktyczne.

Co roku u około 140 tysięcy osób w Polsce jest diagnozowana choroba nowotworowa, a blisko dwie trzecie chorych umiera z jej powodu. W 2006 roku najczęściej rejestrowanymi nowotworami złośliwymi w populacji kobiet były nowotwory piersi (21,5 proc.), jelita grubego (10,1 proc.) oraz płuca (8,2 proc.). U istotnie mniejszej liczby kobiet z rozpoznaną chorobą nowotworową, bo jedynie u 5 proc., diagnozowany był rak szyjki macicy. Konfrontując ze sobą te liczby, można odnieść wrażenie, że walka z nowotworami szyjki macicy nie jest sprawą najważniejszą, że z dużo większym zaangażowaniem powinniśmy stawić czoła przede wszystkim ,,poważnym zabójcom”. Nic bardziej mylnego.

Rak szyjki macicy jest jedną z niewielu chorób nowotworowych, którym możemy skutecznie zapobiegać. Wykrycie go w stanie przedinwazyjnym pozwala zatem wyleczyć sto procent chorych. Dlatego żaden z blisko dwóch tysięcy zgonów odnotowywanych co roku jako efekt tej choroby nie powinien w ogóle mieć miejsca. Dramatyzm naszej sytuacji potęguje fakt, że w wielu krajach Unii Europejskich udało się nie tylko zmniejszyć zachorowalność, ale również polepszyć wyniki leczenia dzięki diagnozowaniu pacjentek w najwcześniejszych stadiach zaawansowania choroby. Kluczem do osiągnięcia takich efektów wydaje się być skutecznie i konsekwentnie prowadzony program działań profilaktycznych.

Badania cytologiczne
Powszechnie akceptowanym postępowaniem o udowodnionej skuteczności w zapobieganiu rakowi szyjki macicy jest wykonywanie przesiewowych badań cytologicznych (profilaktyka wtórna). Mają one na celu wykrycie stanów przedrakowych (zanim te zdążą przekształcić się w postać inwazyjną raka) lub zdiagnozowanie wczesnych postaci raka. To właśnie programy badań przesiewowych sprawiły, że np. w Islandii i Finlandii w ciągu 20 lat uzyskano spadek zachorowalności o 70 proc., a umieralności o 60 proc. W Polsce Populacyjnym Programem Profilaktyki Raka Szyjki Macicy, wdrożonym w ostatnich latach, objęte zostały Polki między 25. a 59. rokiem życia, które w ciągu ostatnich trzech lat nie miały wykonanego wymazu cytologicznego.

W 2008 roku z szacunkowej liczby 3,2 mln kobiet objętych programem, przebadało się jedynie niecałe 800 tys. Stanowiło to jedną czwartą populacji przewidzianej do zbadania w ciągu roku. Od lat odnotowywana jest niska (aczkolwiek systematycznie rosnąca – w 2008 roku wzrost o 13,65 proc. w porównaniu z 2007 rokiem) zgłaszalność kobiet na badanie cytologiczne, pomimo rozsyłanych imiennych zaproszeń. Dlatego obowiązkiem wszystkich lekarzy, niezależnie od wykonywanej specjalności, jest zapytanie podczas zbierania ogólnego wywiadu o ostatnio wykonane badanie cytologiczne, a w przypadku odpowiedzi negatywnej – przypomnienie o konieczności jego przeprowadzenia.

Badanie cytologiczne, zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego (PTG), powinno być wykonywane raz w roku u kobiet po ukończeniu 25. roku życia, ale nie później niż po upływie trzech lat od inicjacji seksualnej. Dopiero uzyskanie dwóch prawidłowych wyników wymazów cytologicznych, pozwala na poddawanie się badaniom przesiewowym co trzy lata. Nawet wykonywane poza programem badania cytologiczne, zgodnie z zaleceniami PTG z 2006 roku, powinny być oceniane według systemu klasyfikacji Bethesda. Warto przypomnieć, że Ministerstwo Zdrowia kontynuuje prace nad projektem włączenia badań cytologicznych, wraz z mammograficznymi, w skład obowiązkowych okresowych badań pracowniczych.

Edukacja i szczepienia
Elementem skutecznej profilaktyki pierwotnej jest zapobieganie stanom przedrakowym. W przypadku raka szyjki macicy czynnikiem etiologicznym, odpowiedzialnym za większość stanów przedrakowych, jest infekcja onkogennym typem wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV). Na pierwotną profilaktykę powinna składać się edukacja społeczeństwa, polegająca na wskazaniu czynników ryzyka infekcji wirusem HPV, takich jak: wczesne rozpoczęcie współżycia płciowego, promiskuityzm, posiadanie partnera współżyjącego w przeszłości z wieloma partnerkami. Do czynników zmniejszających ryzyko infekcji należy późne rozpoczęcie współżycia płciowego, regularne używanie prezerwatyw (spadek o 70 proc.) oraz niepalenie tytoniu.

Nowy front w batalii z rakiem szyjki macicy na świecie otworzył się wraz z wprowadzeniem w 2006 roku szczepionki przeciw wirusowi HPV, będącemu czynnikiem warunkującym rozwój choroby. Zakażenie wirusem brodawczaka nie jest tożsame z powstaniem zmiany przednowotworowej (a tym bardziej nowotworowej) szyjki macicy. Nie można jednak przewidzieć, które kobiety zwalczą zakażenie, zanim spowoduje ono zmiany przednowotworowe. Stosowanie szczepień wśród dziewcząt, które nie rozpoczęły jeszcze życia seksualnego, daje niemal stuprocentową gwarancję, że ryzyko powstania zmian wywołanych przez typy HPV obecne w szczepionce (genotypy 16 i 18 odpowiedzialne za około 70 proc. przypadków raka szyjki macicy) będzie niemal całkowicie wyeliminowane. Wciąż jednak wiele pytań pozostaje bez odpowiedzi, np. jak długo ta ochrona będzie się utrzymywać, czy będzie konieczne podawanie dawek przypominających? Należy również pamiętać, że szczepienie nie daje stuprocentowej gwarancji, że kobieta nie zachoruje, a tym samym nie zwalnia z badań cytologicznych.

Podsumowanie
Doświadczenia krajów, w których położono nacisk na profilaktykę, pokazują, że jej rola jest nie do przecenienia. Rak szyjki macicy to choroba dotykająca najczęściej kobiety w wieku 25-50 lat, często aktywne zawodowo, posiadające dzieci. To sprawia, że ma ona poważne konsekwencje nie tylko zdrowotne, ale i społeczne, a jej leczenie pociąga za sobą znaczne koszty. Działania składające się na zapobieganie nowotworom oraz wczesne wykrywanie stanów przedrakowych, na pewno pozwolą na zmniejszenie negatywnych następstw tej choroby.

tekst:
dr Kamil Zalewski,
prof. Mariusz Bidziński
Klinika Nowotworów Narządów Płciowych Kobiecych, Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie

4.9/5 - (52 votes)

Nikt nie pyta Cię o zdanie, weź udział w Teście Zaufania!

To 5 najczęściej kupowanych leków na grypę i przeziębienie. Pokazujemy je w kolejności alfabetycznej.

ASPIRIN C/BAYER | FERVEX | GRIPEX | IBUPROM | THERAFLU

Do którego z nich masz zaufanie? Prosimy, oceń wszystkie.
Dziękujemy za Twoją opinię.

POLECANE DLA CIEBIE

START TYPING AND PRESS ENTER TO SEARCH