Polekowe uszkodzenie nerek

Ostra niewydolność nerek (ONN) jest zespołem chorobowym spowodowanym nagłym pogorszeniem się czynności nerek. Często przyczyniają się do tego leki, zwłaszcza te o wysokim potencjale neFrotoksycznym.

Wśród leków o działaniu nefrotoksycznym wymienia się powszechnie stosowane preparaty przeciwbólowe, chemioterapeutyki, immunosupresanty, a także antybiotyki. Nerki są narządem szczególnie podatnym na uszkodzenia polekowe, co jest uwarunkowane ich funkcją detoksykacyjną i filtracyjną. Komórki śródbłonków naczyniowych nerek są wielokrotnie bardziej narażone na kontakt ze składnikami krwi niż komórki innych narządów. Mechanizm toksycznego oddziaływania leków na nerki może polegać m.in. na uszkodzeniu błony komórek cewkowych, zaburzeniu ukrwienia nerek, upośledzeniu drożności cewek nerkowych.

Grupy ryzyka
Z uwagi na wymienione wyżej zagrożenia u pacjentów z już istniejącymi chorobami nerek należy zachować dużą ostrożność w zakresie stosowanych leków. Grupą pacjentów obarczonych zwiększonym ryzykiem powikłań polekowych są także osoby starsze, u których z wiekiem dochodzi do fizjologicznego pogorszenia funkcji nerek. U takich pacjentów należy zdecydowanie unikać leków nefrotoksycznych oraz stosować tylko najpotrzebniejsze leki o dobrze poznanych działaniach niepożądanych. Wskazane jest także monitorowanie funkcji nerek i stężenia leków we krwi w trakcie terapii.

Profilaktyka
W profilaktyce ONN odpowiedni dobór leków, także tych dostępnych bez recepty, niejednokrotnie pozwala uniknąć uszczerbku na zdrowiu pacjenta. Fachowa porada farmaceuty może stanowić nieocenioną pomoc w podejmowaniu przez pacjenta świadomych decyzji zakupowych, choćby w przypadku stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych. NLPZ, zmniejszając wydzie­lanie prostaglandyn, blokują ich wewnątrznerkowe działanie hemodyna­miczne i mogą być przyczyną znacznego upośledzenia funkcji nerek, szczególnie przy dużych dawkach leku i przedłużającej się terapii. Z tego względu u pacjentów z czynnikami ryzyka jako lek przeciwbólowy poleca się paracetamol.

Działanie nefrotoksyczne
Wśród leków, które mogą wywierać działanie nefrotoksyczne, jest kilka grup, które szczególnie warto zapamiętać:

• antybiotyki i chemioterapeutyki (aminoglikozydy, penicyliny, karbapenemy, cefalosporyny, tetracykliny, amfoterycyna B, wankomycyna, chinolony, sulfonamidy);
• niesteroidowe leki przeciwzapalne, inhibitory cyklooksygenazy II;
• inhibitory konwertazy angiotensyny oraz antagoniści receptora angiotensyny II;
• radiologiczne środki kontrastowe, np. uropolina;
• leki cytostatyczne (metotreksat, azatiopryna, cyklofosfamid, cisplatyna, takrolimus);
• leki przeciwwirusowe (acyklowir, indinawir, foskarnet);
• statyny, fibraty, allopurinol, lit.