Pokrzywa

Choć większości pokrzywa nie kojarzy się zbyt dobrze, to – jako jedno z najbardziej wszechstronnych ziół – jest ona przydatna w leczeniu różnych dolegliwości. Może być również składnikiem wielu potraw.

Jest niepozorną, wieloletnią rośliną, o mało charakterystycznym wyglądzie – ciemnozielone, u nasady sercowate liście, malutkie zielone kwiaty zebrane w groniaste kwiatostany kwitnące od połowy czerwca do późnej jesieni. Osiąga wysokość od kilkunastu centymetrów do 1,6 m. Nic nadzwyczajnego. Pomimo swojej „niepozorności” rozpoznają ją wszyscy, którzy mieli z nią bliższy kontakt. Zawdzięcza to pokrywającym ją włoskom wydzielniczym. Po kontakcie z nimi na skórze pozostaje bolesna wysypka, która dość długo nie pozwala zapomnieć o sprawcy nieszczęścia.

Nie oparła się badaczom
Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica), bo o niej tu mowa, występuje prawie na całej kuli ziemskiej. Od jej parzącej obecności wolni są jedynie mieszkańcy tropików i biegunów polarnych. Mimo tak dużego rozpowszechnienia, pokrzywa jest dość wybredna. Lubi gleby bogate w azot i dlatego najczęściej rośnie na żyznych polanach, pastwiskach czy zaroślach oraz w okolicach opuszczonych siedzib ludzkich. Pomimo posiadania bolesnej dla przeciwników broni, pokrzywa nie oparła się eksperymentom badaczy. Odkryto, że można ją z powodzeniem wykorzystać do celów kulinarnych. Robi się z niej zupę i potrawę przypominającą szpinak. Po sparzeniu można ją stosować jako dodatek do sałatek.

Pokrzywa jest także przydatna w leczeniu różnych ludzkich dolegliwości. Okazuje się, że jest ona jednym z bardziej wszechstronnych ziół. W celach leczniczych z pokrzywy zwyczajnej pozyskuje się trzy surowce: korzeń (Urticae radix), liście (Urticae folium) i ziele (Urticae herba). Zawierają one podobne substancje czynne, różnią się jednak ich ilością, co sprawia, że mają nieco inne właściwości. W Polsce, poza pokrzywą zwyczajną, występuje jeszcze jeden, mniejszy, jednoroczny gatunek z tej rodziny – pokrzywa żegawka (Urtica urens). Nie znalazła ona jednak szerszego zastosowania w ziołolecznictwie.

Na układ moczowy
Spośród wielu właściwości leczniczych pokrzywy, najczęściej wykorzystuje się jej działanie moczopędne. Działanie to jest stosunkowo słabe, ale za to połączone z wydalaniem z organizmu dużych ilości jonów chlorkowych i mocznika. Sprawia to, że pokrzywa jest bardzo wartościowym surowcem w leczeniu takich dolegliwości, jak kamica nerkowa i dna moczanowa. Często stosuje się ją również w przypadku stanów zapalnych dróg moczowych. Mechanizm działania moczopędnego związany jest z obecnością w surowcu flawonoidów i dużych ilości jonów mineralnych (w szczególności potasu).

W obrębie układu moczowego pokrzywa wykazuje również inne działanie lecznicze, które związane jest z obecnością fitosteroli. Zmniejszają one napięcie mięśni gładkich gruczołu krokowego, co poprawia przepływ moczu. Z tego powodu wyciągi z korzenia pokrzywy (zawiera on więcej fitosteroli) stosowane są w celu zmniejszenia objawów łagodnego przerostu stercza.

Na układ pokarmowy
Od dawna wiadomo, że wyciągi z pokrzywy wykazują pozytywne działanie w obrębie przewodu pokarmowego. Wymienić tu można takie działania, jak pobudzanie wydzielania soku żołądkowego czy ułatwianie trawienia.

Dzięki zawartości garbników pokrzywa przeciwdziała mało nasilonym biegunkom. Przeprowadzone niedawno badania in vitro potwierdziły również ochronne działanie wyciągu z liści pokrzywy na błonę śluzową żołądka (silniejsze niż famotydyna). Wykazuje on przy tym działanie przeciwzapalne oraz zdolności do hamowania krwawień z przewodu pokarmowego (garbniki, witamina K). Z tych powodów warto stosować pokrzywę w terapii choroby wrzodowej oraz przy leczeniu innych uszkodzeń błony śluzowej żołądka. Wykazano, że stosowanie wyciągów z pokrzywy powoduje nieznaczne obniżenie poziomu cukru we krwi. Dlatego stosuje się ją jako jeden ze środków pomocniczych w leczeniu łagodnej postaci cukrzycy.

Na niedokrwistość
Pokrzywa ma także mniej znaną i rzadziej wykorzystywaną właściwość. Podawanie wodnych wyciągów z tego zioła powoduje wzrost ilości czerwonych krwinek i poziomu hemoglobiny. Warto więc stosować to zioło w leczeniu niedokrwistości. Działanie takie pokrzywa zawdzięcza zawartości witaminy C i dobrze przyswajalnego żelaza. Oprócz tego pierwiastka zawiera bardzo bogaty zestaw witamin i innych cennych składników mineralnych. Dlatego można ją stosować w przypadku niedoborów tych związków.

Na włosy i paznokcie
Mikroelementy zawarte w pokrzywie mają szczególnie duże znaczenie w poprawie stanu skóry i jej wytworów. Stąd też wykorzystanie tego zioła jako składnika wielu suplementów diety poprawiających wygląd włosów i paznokci. Pokrzywę stosuje się w tym celu także w postaci znanych naszym prababciom płukanek do włosów oraz jako składnik kosmetyków do włosów.

Użyta zewnętrznie nie tylko dostarcza ważnych składników, ale również, dzięki zawartości substancji drażniących, poprawia ukrwienie skóry i mieszków włosowych. Pozwala to na lepsze odżywienie i szybszą poprawę stanu włosów. Wyciąg z pokrzywy lub zawierające go kosmetyki normalizują pracę gruczołów potowych i łojowych na skórze głowy, zmniejszając tym samym przetłuszczanie się włosów. Zmniejszają również objawy łupieżu.

Pokrzywa jest ziołem bezpiecznym. Należy jednak pamiętać, że ma wpływ na gospodarkę elektrolitową i nie należy jej stosować w przypadku obrzęków spowodowanych niewydolnością serca lub nerek.

#Co skrywa pokrzywa?
Głównymi związkami czynnymi zawartymi w pokrzywie są: kwasy organiczne (np. kwas glikolowy), flawonoidy, fitosterole i garbniki. Zawiera ona także związki aminowe: histaminę, acetylocholinę i serotoninę. Ponadto pokrzywa jest bogatym źródłem witamin: K, B1, C, E oraz soli mineralnych wapnia, żelaza, fosforu, magnezu, manganu i krzemu.

#Sok z pokrzywy
Z pokrzywy, poprzez wyciśnięcie części naziemnych, otrzymuje się świeży sok (Succus Urticae), który według medycyny ludowej ma zwiększać odporność regularnie pijącej go osoby. Ze względów praktycznych jest on jednak rzadko stosowany. W handlu występuje za to sok w postaci stabilizowanej etanolem. Ma on udowodnione działanie przeciwzapalne i moczopędne. Stosuje się go pomocniczo w leczeniu dolegliwości reumatoidalnych oraz w schorzeniach dróg moczowych.