Pielęgnacja skóry w przebiegu AZS

Pielęgnacja skóry w przebiegu AZS


Atopowe zapalenie skóry, zwane wypryskiem atopowym, wypryskiem endogennym lub neurodermitem, należy do najczęściej występujących chorób alergicznych skóry. Kluczem do zminimalizowania rozwoju choroby jest odpowiednia pielęgnacja skóry.

Najprawdopodobniej na atopowe zapalenie skóry (AZS) cierpiał już w I wieku p.n.e. cesarz Oktawian August, który uskarżał się na obecność swędzących ognisk w obrębie skóry. Częstość występowania AZS dramatycznie rośnie, obecnie w krajach wysoko uprzemysłowionych wynosi nawet 20 proc., co kwalifikuje ją do miana chorób XXI wieku.

AZS należy do chorób atopowych, czyli defektów związanych z rodzinną skłonnością do nadprodukcji przeciwciał klasy IgE w odpowiedzi na niskie dawki alergenów. W literaturze szeroko opisywane jest zjawisko „marszu alergicznego”, gdzie pacjenci z AZS są predysponowani do rozwoju innych atopii takich jak astma oskrzelowa, katar sienny, czy zapalenie spojówek.

Skóra pod specjalnym nadzorem

Wśród czynników wpływających na rozwój AZS niewątpliwie należy wymienić uszkodzenie bariery ochronnej skóry. Główny problem dotyczy epidermy, gdzie u osób z AZS następuje zwiększona przeznaskórkowa utrata wody (TEWL), obniżona zawartość lipidów i NMF (naturalnego czynnika nawilżającego). Skóra staje się sucha, wrażliwa na działanie czynników drażniących, pojawia się świąd skóry. Komórki epidermy nie przylegają ściśle do siebie, jak w przypadku zdrowej skóry, co dodatkowo ułatwia przenikanie alergenów.

Świąd nie jest, jak długo twierdzono, indukowany tylko poprzez zwykłą reakcję histaminy. Objaw świądu jest wywoływany również w odpowiedzi na cytokinę IL-21, której podwyższony poziom utrzymuje się w skórze atopowej. Świąd zmusza pacjenta do pocierania i drapania skóry, prowadzi do jej uszkodzenia i wystąpienia suchości, zaczerwienienia i lichenifikacji, a w efekcie do rozwoju zmian skórnych. Objawy AZS zaostrzają się. Czy można zatrzymać to błędne koło?

Podstawą leczenia jest stała pielęgnacja skóry, niezależnie od występowania objawów. Do obowiązków farmaceuty jest uświadomienie pacjentów, że tylko regularne stosowanie środków pielęgnacyjnych zapewni utrzymanie bariery ochronnej skóry i zapobiegnie powstawaniu zmian.

Co stosować?

U pacjentów z AZS konieczna jest systematyczna i kompleksowa terapia środkami z grupy emolientów, czyli preparatów nawilżających i natłuszczających skórę. Emolienty tworzą warstwę olejową na powierzchni naskórka ograniczając utratę wody, powodują lepsze nawilżenie naskórka, złagodzenie świądu, zmniejszenie łuszczenia się skóry. Ponadto ułatwiają przenikanie substancji czynnych takich jak glikokortykosterydy, zwiększając ich efektywność. Ważna jest kolejność nakładania preparatów: najpierw nawilża się skórę emolientem, a po 10-15 minutach nakłada produkt sterydowy.

Częstotliwość stosowania

Jak wspomniano, najlepsze rezultaty daje terapia kompleksowa. Emolienty powinny być stosowane podczas codziennej kąpieli w postaci emulsji do kąpieli, żeli pod prysznic, czy substytutów mydła. Kąpiel nie powinna trwać dłużej niż 15 minut, a preferowany zakres temperatur dla dorosłego to 33-34°C, dla niemowląt 38-40°C. Po kąpieli należy skórę delikatnie osuszyć miękkim ręcznikiem, starając się jej nie pocierać. Następnie w ciągu 3 minut od kąpieli, na wilgotne jeszcze ciało, powinny być nałożone preparaty nawilżająco-natłuszczające. Emolienty należy stosować wielokrotnie podczas dnia i zawsze, kiedy skóra wydaje się sucha. Emolienty powinno się stosować zarówno podczas ostrych stanów chorobowych, jak i, w mniejszych ilościach, w stanach remisji.

Wybór postaci

Postać kremu jest preferowana przez pacjentów ze względu na łatwość rozsmarowywania i szybką absorpcję. Warto wiedzieć, że krem, w przeciwieństwie do maści, może być stosowany na zmiany w formie pęcherzyków wypełnionych ropą, na zmiany sączące się, a nawet zainfekowane. Maść jest lepsza do miejsc, gdzie skóra jest grubsza i bardziej przesuszona. Maści, w przeciwieństwie do większości kremów, nie zawierają środków konserwujących, co jest istotne dla osób wrażliwych na ich działanie. Lotiony nie nawilżają skóry tak skutecznie jak kremy, ale mogą okazać się przydatne w pielęgnacji skóry owłosionej. Z kolei oliwki nie są polecane, ponieważ osłabiają naturalne mechanizmy nawilżania skóry.

Jak aplikować?

Okazuje się, że wielu pacjentów stosuje zbyt małe ilości emolientów. Tymczasem przyjmuje się, że osoba dorosła powinna zużyć w ciągu tygodnia 600 g, a dziecko 250 g kremu. Bardzo ważny jest kierunek nakładania produktów, zawsze w jedną stronę, zgodnie z kierunkiem wzrostu włosów. Należy unikać pocierania skóry w górę i w dół, bo może to wywołać podrażnienie skóry. W przypadku silnego świądu, preparat można schłodzić w lodówce.

Jakich składników szukać?

Dobry preparat pielęgnacyjny powinien zawierać zarówno substancje nawilżające, jak natłuszczające. Stosowanie samych humektantów w dużych ilościach, powoduje migracje wody z głębszych warstw naskórka do warstwy rogowej i wzmożenie TEWL. Substancje o działaniu natłuszczającym tworzą okluzję na powierzchni naskórka, zatrzymując wodę w skórze. Składniki analogiczne do substancji znajdujących się w skórze, wspomagają odbudowę naskórka.

Jakich składników unikać?

Skóra atopowa jest znacznie wrażliwsza niż zdrowa, może reagować podrażnieniem na takie składniki preparatów jak środki konserwujące (metyloparabem, propyloparaben, fenoksyetanol), substancje zapachowe, barwniki, emulgatory (szczególnie laurylosiarczan sodu), a także na lanolinę, glikol propylenowy, masło shea, czy triclosan. Z kolei klasyczne mydło ma tendencję do wysuszania. Szczególnie narażona jest skóra dłoni. Z tego względu w ramach możliwości należy stosować substytuty mydła.

Leczenie specjalistyczne i suplementacja

Podstawą leczenia specjalistycznego są produkty zawierające substancje przeciwzapalne do stosowania miejscowego. Przede wszystkim są to nowoczesne glikokortykosterydy (GKS), do których należą: prednikarbat, pirośluzan mometazonu, aceponian metyloprednizolonu, propionian flutikazonu oraz maślan hydrokortyzonu. Alternatywą do GKS są inhibitory kalcyneuryny: takrolimus i pimekrolimus, których siła działania odpowiada GKS o umiarkowanej sile działania. Ich zaletą jest możliwość stosowania na skórę twarzy i szyi, wadą – wysoka cena. Pacjenci, którzy stosują środki przeciwzapalne, powinni unikać ekspozycji na słońce.

Nielicznym, szczęśliwym pacjentom, ulgę przynoszą też leki przeciwhistaminowe, szczególnie należące do I generacji. Jak wspomniano, objawy AZS, nie są spowodowane jedynie działaniem histaminy, stąd skuteczność antagonistów receptora H1 opiera się głównie na działaniu sedatywnym. Pozytywne efekty może przynieść także wprowadzenie do diety olejów z wiesiołka lub ogórecznika, produktów zawierających takie substancje jak kwasy omega-3, witamina D, a także probiotyki.

Tabela 1. Atopowe zapalenie skóry, informacje podstawowe
Cechy charakterystyczne
  • AZS jest chorobą przewlekłą lub nawrotowo-przewlekłą, zapalną, niezakaźną.
  • Wyprysk jest najczęstszą dermatozą pojawiającą się w wieku niemowlęcym, aż 50 proc. wszystkich przypadków AZS rozpoznawanych jest między 3. a 6. miesiącem życia.
Rozpoznanie
Rozpoznanie jest z reguły łatwe. Główne kryteria:

  • silny świąd
  • osobniczy lub rodzinny wywiad rodzinny
  • typowa lokalizacja
  • nawrotowy i przewlekły przebieg
Etiologia
  • predyspozycje genetyczne
  • nieprawidłowa funkcja bariery naskórkowej
  • zwiększona produkcja IgE
  • autoimmunizacja
  • nieprawidłowe funkcjonowanie limfocytów T
  • zaburzenia naczyniowe
  • zakażenie Staphylococcus aureus
  • czynniki psychosomatyczne
Lokalizacja zmian
Niemowlęta Twarz, owłosiona skóra głowy, zewnętrzne powierzchnie ramion i nóg Często pojawiają się zmiany rumieniowo-wysiękowe
Dzieci starsze Łokcie, miejsca zgięcia kolan, okolice nadgarstków, kostek Dominuje wyprysk twardy, suchy
Dorośli Ta sama lokalizacja jak u dzieci z tendencją do rozprzestrzeniania się na cały tułów, twarz, dłonie

Tendencja do lichenizacji zmian i złuszczenia

Tabela 2. Składniki preparatów nawilżająco-natłuszczających i ich funkcje.
Składniki preparatów Funkcja
Fosfolipidy, ceramidy, skwalan (syntetyczny odpowiednik skalenu) Naturalne składniki skóry, przyczyniają się do odbudowy bariery lipidowej poprzez uzupełnienie brakujących składników, zmiękczają naskórek, ułatwiają wchłanianie substancji aktywnych.
Trójglicerydy pochodzenia roślinnego Olej z kukurydzy, olej sojowy, olej z orzechów makadamia, olej konopny i inne – natłuszczają skórę, chronią ją przed utratą wody, łagodzą podrażnienia.
Glicerol Naturalny składnik komórek. Humektant – wiąże cząsteczki wody, utrzymując je w warstwie rogowej. W zakresie stężeń 3-15% nawilża skórę, wyższe stężenie powoduje nadmierną migrację wody z głębszych warstw skóry i w efekcie jej odwodnienie.
Mocznik Fizjologiczny składnik skóry. W stężeniach 5-10% silnie nawilża i zwiększa elastyczność naskórka poprzez zwiększenie zdolności warstwy rogowej do wiązania i utrzymywania wody. W stężeniu powyżej 10% działa bakteriobójczo i keratolitycznie.
Alantoina, panthenol Łagodzą podrażnienia, działają przeciwzapalnie, ułatwiają regenerację naskórka poprzez przyspieszenie podziałów komórkowych.
Parafiny (Paraffinum liquid, mineral oil, syntetic wax, isoparffin, vaseline, cera microcristallina) Świetnie nawilżają i natłuszczają. Tworzą na skórze film ograniczający ucieczkę wody ze skóry. Działają wyłącznie powierzchniowo, nie powodują więc reakcji alergicznych.
Masło shea (masło Karite lub butyrospermum parkii) Nawilża, regeneruje i odżywia skórę, poprawia jej elastyczność, jest źródłem witamin A i E.
Glikol propylenowy Ma właściwości higroskopijne, jest humektantem i promotorem wchłaniania.
Kwas salicylowy Działa złuszczająco na pogrubiałą warstwę rogową naskórka. Uwaga: nie stosować u kobiet w ciąży i u dzieci do 12 rż.
Palmitynian izopropylu, mirystynian izopropylu, izosterynian izopropylu Estry kwasów tłuszczowych. Tworzą na skórze cienką warstwę, zatrzymując wodę w skórze, ułatwiają rozprowadzenie kosmetyku na skórze.
Benzokaina, polidokanol Miejscowo znieczulają, łagodzą świąd. Nie stosować u noworodków, na zmiany sączące się lub zainfekowane.
Triclosan Antyseptyk o szerokim spektrum działania. Uwaga: może podrażniać skórę, nie stosować w ciąży i w czasie laktacji.

Bibliografia:

  • Burgdorf W. i inni. Braun-Falco. Dermatologia. red. Glińskiego W. Wyd. Czelej, Lublin 2010.
  • Ferri F. Dermatologia. Szybka informacja kliniczna. red. Kaszuba A. Wyd. Elsevier Urban & Partner, Warszawa, 2011.
  • Weller R. i inni. Dermatologia kliniczna. red. Chodorowska G. Wyd. Czelej. Lublin 2008.
  • http://www.eczema.org/
  • Polańska A, Jenerowicz D. Historical overview of selected issues related to the pathogenesis and treatment of atopic dermatitis. Nowiny Lekarskie 2008;77(5):382–384.
  • Lee M, Van Bever H The role of antiseptic agents in atopic dermatitis. Asia Pac Allergy. 2014 Oct;4(4):230-40.
  • Camargo J. et al. Randomized trial of vitamin D supplementation for winter-related atopic dermatitis in children. J Allergy Clin Immunol. 2014 Oct;134(4):831-835.
  • Boralevi F. et al. Long-term emollient therapy improves xerosis in children with atopic dermatitis. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2014 Nov;28(11):1456-62.
4.5/5 - (98 votes)

Nikt nie pyta Cię o zdanie, weź udział w Teście Zaufania!

To 5 najczęściej kupowanych leków na grypę i przeziębienie. Pokazujemy je w kolejności alfabetycznej.

ASPIRIN C/BAYER | FERVEX | GRIPEX | IBUPROM | THERAFLU

Do którego z nich masz zaufanie? Prosimy, oceń wszystkie.
Dziękujemy za Twoją opinię.

POLECANE DLA CIEBIE

START TYPING AND PRESS ENTER TO SEARCH