O paleniu bez znieczulenia

Wywiad z prof. dr. hab. n. med. Jerzym Korewickim, kierownikiem Kliniki Niewydolności Serca i Transplantologii w Instytucie Kardiologii w Warszawie.

Nierzadko konsekwencją palenia papierosów jest niewydolność serca i w efekcie pobyt na oddziale u Pana profesora…

Ciągłe niedotlenienie powoduje obniżenie wydolności mięśnia sercowego palacza i zmiany nekrotyczne w sercu. Ponadto wzmaga miażdżycowe odkładanie się cholesterolu i tłuszczów w naczyniach wieńcowych. Nie dość, że krew palacza jest uboga w tlen, to jest gęsta i przepycha się przez zwężone naczynia zaczopowane złogami cholesterolu. Przewody są niedrożne, a przecież serce musi pompować krew. Konsekwencją jest nadciśnienie.

Palenie papierosów jest jednym z najistotniejszych czynników wywołujących czy przyspieszających choroby układu krążenia, a dla pacjentów, u których wykonywano jakiekolwiek zabiegi kardiochirurgiczne, to po prostu samobójstwo.

Czy palenie papierosów przez zdrowego człowieka może mieć u niego decydujący wpływ na rozwój choroby wieńcowej i wystąpienie zawału?

Tak. U ludzi obciążonych genetycznie zwiększa się i przyspiesza ryzyko wystąpienia nadciśnienia, choroby wieńcowej i zawału. Negatywne skutki palenia występują też znacznie wcześniej i często mają cięższy przebieg. U zdrowego człowieka palenie może być czynnikiem zasadniczym. Zostało to dawno udowodnione.

Czy palenie w młodym wieku też jest tak szkodliwe dla serca?

Im wcześniej ludzie zaczynają palić, tym większa szansa rozwoju zmian w ich naczyniach wieńcowych. To czynnik uszkadzający śródbłonki naczyń, co jest początkiem dalszych zmian patologicznych. Należy też pamiętać o tym, że palenie papierosów nie tylko przyspiesza lub powoduje rozwój chorób układu krążenia, ale i chorób płuc. Rak płuc wiąże się bezpośrednio z paleniem papierosów.

Papierosy są też częstym winowajcą, jeśli chodzi o inne nowotwory, m.in. rak pęcherza moczowego, krtani, jamy ustnej…

Tak. Ale są i inne płucne konsekwencje palenia papierosów. Przede wszystkim niewydolność oddechowa (tzw. „płuco palacza”), częstsze infekcje górnych dróg oddechowych, częstsze epizody związane z astmą, chroniczne zapalenie oskrzeli, które często prowadzi do rozedmy płuc itp.

Palenie papierosów wywołuje określone zmiany nie tylko w układzie krążenia i w płucach, ale jest też przyczyną określonych zmian np. w siatkówce oka. Powoduje bowiem bardzo żywą reakcję naczyniową: obkurcza naczynia. Wywołuje to chwilowe niedotlenienia w siatkówce i przyczynia się do jej odklejania. Dokonawszy głębokiej analizy, zawsze odnajdziemy związek pomiędzy paleniem papierosów a wszystkimi znanymi chorobami. Czasem jest to związek przyczynowo-skutkowy, czasem równoległy.

Czy palenie papierosów ma także wpływ na rytm serca?

Oczywiście. Serce palacza bije szybciej, a jak wiadomo, przyspieszony rytm serca jest również czynnikiem ryzyka wcześniejszego zgonu.

Czy nagłe rzucenie papierosów po 20-30 latach palenia jest dla serca szokiem?

Nie. Pacjent traktuje to jako szok, ale nie ma to nic wspólnego z jakimś niedomaganiem serca w momencie odstawienia papierosów. To głównie szok psychiczny. Styl życia takiego człowieka nagle się zmienia. Brak papierosa palacz często rekompensuje sobie na przykład cukierkami.

Czy zmiany, jakie nastąpiły na skutek palenia, są odwracalne?

Nie znam naukowych dowodów potwierdzających hipotezę, że w układzie krążenia po rzuceniu papierosów może się samoistnie coś naprawić. Natomiast na pewno rzucenie palenia wpływa na spowolnienie tempa rozwoju groźnych procesów, które już nastąpiły. Jeżeli chodzi o układ oddechowy, u wielu pacjentów zmiany, jakie nastąpiły w ich płucach na skutek palenia, mogą się zmniejszyć.

Od wielu lat zajmuje się Pan m.in. badaniami epidemiologicznymi dotyczącymi czynników ryzyka, jeśli chodzi o układ krążenia i serce. Czy widać światełko w tunelu?

Nie podlega dyskusji, że częstość palenia papierosów na świecie, także w Polsce, bardzo zmalała. Pod koniec lat 60. ubiegłego stulecia 60-70 proc. społeczeństwa paliło. Dzisiaj pali mniej niż 40 proc. Nieszczęściem jest to, że coraz więcej młodzieży oraz kobiet uzależnia się od tytoniu.

Czy płeć ma jakieś znaczenie, jeśli chodzi o skutki palenia papierosów?

Nie. Skutki palenia są takie same zarówno dla mężczyzn, jak i dla kobiet. Kiedyś częściej palili mężczyźni, więc fatalne statystyki dotyczyły głównie ich. Teraz – jak już wspomniałem – jest coraz więcej palących kobiet.

Wydawałoby się, że kobiety ze względu na dbałość o urodę powinny rzadziej sięgać po papierosy…

No tak, bo to źle działa na wygląd skóry, na zęby, włosy. Wydaje mi się jednak, że palenie to głębszy problem i przyczyny sięgania po papierosy są znacznie bardziej skomplikowane niż się ogólnie przyjmuje. Przyczyna musi tkwić w osobowości, sposobie życia itd. Jestem przeciwnikiem palenia i moi pacjenci oraz pracownicy dostają niezłą reprymendę, gdy przyłapię ich z papierosem. Uważam jednak, że stosowane przez państwo metody walki z tym nałogiem są mało skuteczne. Powinno się głośno mówić o tym, że palacze niszczą wszystko to, co dostali od życia. W dodatku niszczą innych, niepalących. Palenie bierne jest równie szkodliwe, o czym wszyscy wiedzą. Niepalący przebywają w środowisku palących i efekty tego są takie same, jakby palili.

Dziękuję za rozmowę.

Ku przestrodze

Każdego dnia w Polsce ponad 100 osób umiera z powodu chorób wywołanych nałogiem palenia papierosów. Nikotyna dociera do mózgu w 10-20 sekund po zapaleniu papierosa, kosztem zatrucia hemoglobiny tlenkiem węgla i niedotlenienia mięśnia serca, a w konsekwencji wszystkich narządów. Około 8-15 proc. czerwonych krwinek palacza zostaje pozbawionych tlenu. EKG palacza rejestruje anomalie, podobnie jak przy klasycznym zatruciu tlenkiem węgla.