Nie tylko według wskazań lekarza

W ostatnich latach narasta niepokojące zjawisko stosowania niektórych preparatów leczniczych niezgodnie z ich zarejestrowanym przeznaczeniem. Najbardziej drastyczne przykłady to używanie leku przeciwwrzodowego jako pigułki aborcyjnej lub leku nasennego jako tabletki gwałtu.

Jedną z przyczyn niewłaściwego stosowania preparatów leczniczych jest – choć brzmi to paradoksalnie – dokładna znajomość ich działania. Wśród specyfików dostępnych na rynku poszukuje się preparatów, które poprawiają koncentrację, likwidują uczucie zmęczenia, zwiększają przyrost masy mięśniowej lub pozwalają usunąć ciążę. Niektóre z nich są dostępne w aptece bez recepty (np. Tussipect), inne zaś można kupić nielegalnie przez internet.

Farmakologiczna aborcja
Oprócz aborcji chirurgicznej praktykowana jest także aborcja farmakologiczna. Najczęściej stosuje się tu metotreksat (Trexan) i mizoprostol (Cytotec, Arthrotec). Metotreksat jest zarejestrowany jako cytostatyk. Lek ten prowadzi do zakłócenia ważnych życiowo funkcji komórek, a w konsek-wencji do ich śmierci. Preparat ten jest stosowany w leczeniu nowotworów złośliwych i nowotworowych chorób krwi. Oddziałuje na płód podobnie jak na tkankę nowotworową, tzn. hamuje podziały jego komórek.

Metotreksat może powodować uszkodzenia wątroby i nerek oraz obumarcie płodu. Jeśli metoda ta okaże się nieskuteczna, dochodzi do urodzeń ciężko upośledzonych dzieci.

Do usunięcia płodu z organizmu kobiety używany jest też mizoprostol, który powoduje nasilenie skurczów mięśni macicy i rozwarcie jej szyjki. Mizoprostol hamuje wydzielanie soku żołądkowego, dlatego też jest stosowany w leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Związek ten znajduje się też w preparacie Arthrotec, który podaje się w przypadku bólu stawów.

Bezwzględnym przeciwwskazaniem do stosowania tego leku jest ciąża. Oprócz wywoływania przedwczesnej akcji porodowej, do działań niepożądanych zalicza się: nudności, wymioty, biegunkę, gorączkę, bóle i zawroty głowy, przedłużone silne krwawienie, krwawienia między menstruacjami oraz działanie teratogenne.

Farmaceuta powinien mieć świadomość, że są bezpieczniejsze leki przeciwwrzodowe niż mizoprostol, dlatego powinien zwracać szczególną uwagę na recepty wystawiane na ten właśnie preparat.

Tabletka gwałtu
Flunitrazepam (Rochypnol) jest to benzodiazepina o silnym działaniu uspokajającym i nasennym. Przestępcy seksualni używają tego leku jako tabletki gwałtu. Rochypnol stosuje się w leczeniu bezsenności u osób z bardzo poważnymi zaburzeniami snu. Niepożądanym działaniem tego środka jest niepamięć następcza, tzn. brak świadomości przez okres działania leku.

Flunitrazepam zaczyna działać krótko po podaniu i prowadzi do głębokiego snu trwającego kilka godzin. Alkohol nasila jego działanie, dlatego przestępcy dosypują go do drinków. Po przebudzeniu niczego się nie pamięta. Związek ten jest niewykrywalny w organizmie już po 72 godzinach.

Tussipect zamiast amfetaminy
Wśród studentów zapanowała „moda” na lek przeciwkaszlowy Tussipect. Widok młodego człowieka w aptece, który chce zakupić jednorazowo kilka butelek syropu nie należy do rzadkości. Przyczyną popularności tego preparatu jest zawarta w nim efedryna stosowana w leczeniu astmy oskrzelowej. Efedryna pobudza układ współczulny, w wyniku czego dochodzi do wzrostu ciśnienia krwi i rozkurczu oskrzeli. Duża dawka tej substancji daje taki sam efekt jak amfetamina, tzn. powoduje pobudzenie psychiczne. Jeszcze innym „wspomagaczem” stosowanym w czasie sesji egzaminacyjnej jest piracetam (Lucetam, Memotropil i Nootropil). Stosuje się go m.in. w leczeniu zaburzeń czynności poznawczych, zawrotach głowy i dysleksji u dzieci, gdyż poprawia koncentrację, pamięć i zdolność uczenia się.

Życie pod presją i chęć osiągnięcia sukcesu skłania młodych ludzi do nadużywania różnych środków pobudzających, które przecież nie są obojętne dla zdrowia. Piracetam może być przyczyną bezsenności, nerwowości, a nawet depresji. W przypadku efedryny należy pamiętać o tym, że każda następna dawka zmniejsza skutek farmakologiczny. Skłania to do przyjmowania coraz większych iloś-ci substancji, a stąd prosta droga do uzależnienia psychicznego oraz nadciśnienia tętniczego.

Sięgnąć po złoto
Nie tylko wśród sportowców, ale także wśród osób, które chcą mieć wysportowaną sylwetkę, zdarzają się przypadki nadużywania środków poprawiających kondycję i umięśnienie ciała. Osoby te stosują różne produkty o działaniu dopingującym. Należą do nich preparaty: pobudzające, zwiększające zdolność do wysiłku fizycznego (np. efedryna, pseudoefedryna, niketamid), anaboliczne (salbutamol), anaboliczno-androgenne (np. testosteron, nandrolon, mesterolon, metandienon), moczopędne stosowane w celu szybkiego zmniejszenia masy ciała oraz do szybkiego wydalenia z moczem innych preparatów dopingujących, a także hormony peptydowe (np. hormon wzrostu).

Spośród ww. związków leczniczych najczęściej stosowane są sterydy anaboliczno-androgenne, takie jak nandrolon (Deca-Durabolin), testosteron (Omnadren), metandienon (Metanabol) czy mesterolon (Proviron). Ich działanie anaboliczne polega na stymulowaniu przyswajania białka i przyrostu masy mięśniowej, a androgeniczne na nasilaniu rozwoju drugorzędowych cech męskich.

Osoby przyjmujące te preparaty zapominają, że wykazują one wiele działań niepożądanych. Udokumentowano, że przyjmowanie dużych dawek testosteronu powoduje u mężczyzn zaburzenia spermatogenezy i zanik jąder, a u kobiet objawy androgenizacji. Nadużywanie nandrolonu także może przyczynić się do zaburzeń spermatogenezy, a metandienonu do uszkodzenia wątroby lub kardiomiopatii przerostowej. Natomiast mesterolon może powodować uszkodzenia wątroby i żółtaczkę cholestatyczną.

Jako preparat anaboliczny używany jest także salbutamol (Ventodisk, Salbutamol, Ventolin). Jest to beta-2-adrenomimetyk, stosowany głównie w leczeniu astmy oskrzelowej i rozedmy płuc. Przyjmowany w dużych dawkach ma działanie anaboliczne i lipolityczne. Do jego działań niepożądanych zalicza się m.in. zaburzenia rytmu serca i drżenia mięśniowe.

Wśród osób przyjmujących preparaty dopingujące rozpowszechniona jest wiara w ich niezwykłą moc – dzięki nim w bardzo krótkim czasie i przy minimalnym wysiłku można uzyskać znaczny przyrost masy mięśniowej i zwiększyć wydolność fizyczną. Takie postępowanie może jednak doprowadzić do bezpłodności, kalectwa czy nawet śmierci. Sprzedaż tych preparatów powinna być szczególnie kontrolowana. Tym bardziej, że zdarzają się próby kupowania ich na podstawie fałszywych recept.