Minerały dobre dla serca

Praca serca jest uzależniona nie tylko od autonomicznego układu nerwowego, lecz także od zawartości kluczowych minerałów: magnezu i potasu, witamin czy koenzymu Q10.

Wiele procesów fizjologicznych (wysiłek fizyczny, starzenie się) i patologicznych (stres, naużywanie alkoholu, nikotynizm, choroby przewlekłe) są odpowiedzialne za utratę cennych witamin (E, B1, B6) oraz minerałów (potasu i magnezu) czy też koenzymu Q10. Nie pozostaje to bez wpływu na pracę całego organizmu, a w szczególności serca – organu, który jest bardzo wrażliwy na zmiany stężeń tych substancji bioaktywnych.

Komórki serca
Serce jest pompą, której zatrzymanie prowadzi w kilka minut do śmierci człowieka. Skurcze serca są wynikiem działania bardzo pracowitych „roboczych” komórek serca, przez które nieustannie przepływają jony: sodu, potasu i wapnia. Kierunek ruchu tych jonów decyduje o tym, w jakiej fazie znajdują się komórki serca. W stanie spoczynku faza ta nazywana jest spolaryzowaną (jony sodu są na zewnątrz komórek, w środku dominują jony potasu, a ich wnętrze jest elektroujemne), potem następuje faza depolaryzacji (jony sodu wnikają do wnętrza komórki i powodują zmianę potencjału na dodatni), by kolejno nastąpiła repolaryzacja (trwa aż do chwili, gdy komórki osiągną swój spoczynkowy ujemny potencjał). W tym ostatnim etapie pracy roboczych komórek serca biorą również udział jony wapnia, które wnikając do komórek, rozpoczynają ich skurcz.

Drugą niezwykle ważną grupą komórek są te tworzące układ bodźcotwórczy. To one decydują o kierunku przepływania „prądu” przez komórki robocze. One również działają jak rozrusznik serca, dlatego też zakłócenia ich pracy skutkują zaburzeniami rytmu serca.

Autonomiczny układ nerwowy
Przyczyn niewydolności serca może być wiele, gdyż mnogość czynników decydujących o jego właściwej pracy jest imponująca. Na część z nich człowiek ma niewielki wpływ, inne można modyfikować.
Do pierwszej grupy należy m.in. praca autonomicznego układu nerwowego. Serce podłączone jest do licznych receptorów, na które mają wpływ substancje humoralne, takie jak: adrenalina, noradrenalina, dopamina czy acetylocholina. Jedne – działające na układ sympatyczny – powodują przyspieszenie akcji serca, zwiększenie kurczliwości komórek i objętości krwi wyrzucanej z serca, jak również przyspieszają przesyłanie bodźców elektrycznych przez komórki układu bodźcoprzewodzącego czy też doprowadzają do skurczu naczyń obwodowych (zwłaszcza tętniczych), zwiększając opór w krążeniu, a tym samym obciążenie dla pracy serca. Inne, wpływające na układ parasympatyczny, działają przeciwnie. Również inne hormony pośrednio regulują pracę serca: renina, angiotensyna czy aldosteron, powodując stymulację układu adrenergicznego (sympatycznego), skurcz naczyń obwodowych, zatrzymanie sodu i wody w organizmie i przerost mięśnia sercowego oraz błony mięśniowej tętnic. Wzrost ilości wody jest przyczyną wzrostu objętości krążącej krwi i ciśnienia krwi, co również przyspiesza pracę serca. Skutkiem opisanych przemian jest przeciążenie i uszkodzenie serca.

Witaminy
Warto przypominać pacjentowi, co jest dobre dla jego serca i co może on zrobić, aby utrzymać je w dobrej kondycji. Ważny jest zarówno zdrowy styl życia, urozmaicona dieta, regularny wysiłek fizyczny, jak i porzucenie nałogów, utrzymywanie właściwej masy ciała oraz unikanie stresu. We współczesnym świecie jednak nie zawsze jest to możliwe. Dlatego należy dostarczyć organizmowi odpowiednią porcję witamin i minerałów, które – zwłaszcza w stresie – są bardzo szybko zużywane.

Do istotnych dla pracy serca witamin należy witamina B1 (tiamina), której znaczny niedobór może powodować niewydolność mięśnia sercowego i rozszerzenie naczyń krwionośnych, co skutkuje występowaniem uogólnionych obrzęków. Do niedoboru tiaminy dochodzi bardzo często w następstwie zatrucia alkoholowego. W biedniejszych rejonach świata przyczyną awitominozy jest spożywanie polerowanego ryżu, pozbawionego witaminy B1.

Witamina B6 zwiększa wchłanianie magnezu z przewodu pokarmowego, zmniejsza jego wydalanie z organizmu oraz pozwala na efektywne wykorzystywanie tego pierwiastka.

Z kolei witamina E, która należy do naturalnych antyoksydantów, spowalnia procesy starzenia się. Jej brak wpływa negatywnie na pracę mięśni i układu nerwowego. Zwiększa się wtedy ilość reaktywnych form tlenu, wpływających ujemnie na cały organizm.

Minerały
Magnez jest niezbędnym minerałem, który reguluje przepływ jonów w komórkach, zmniejsza pobudliwość nerwowo‑mięś­niową i działa uspakajająco. Niedobór tego pierwiastka może objawiać się zmęczeniem fizycznym i psychicznym, wzmożoną drażliwością, podatnością na stres, wzmożonym napięciem mięśniowym (skurcze mięśni zwłaszcza kończyn dolnych), zaburzeniami rytmu serca, a nawet nadciśnieniem tętniczym. Stosowanie preparatów z dodatkiem magnezu i witaminy B6 jest szczególnie wskazane w okresie stresu, zwiększonej pobudliwości nerwowej, przy intensywnej nauce i wysiłku fizycznym, u osób starszych oraz w okresie szybkiego wzrostu.

Niedobór potasu może objawiać się zaburzeniami czynności serca, a nawet migotaniem komór. Natomiast przedawkowanie tego pierwiastka niesie równie groźne ryzyko wystąpienia działania kardiotoksycznego (a nawet asystolii) i jest stanem zagrożenia życia. Ponadto należy pamiętać, że wiele leków jest wytwarzanych w postaci soli potasowej, a dodatkowe przyjmowanie tego pierwiastka, bez zbadania jego stężenia w surowicy, może być niebezpieczne dla zdrowia.

Bezpieczne paliwo
Koenzym Q10 bierze udział w produkcji energii w ludzkim organizmie, utrzymując prawidłową pracę serca i niskie ciśnienie krwi. Występuje on w dwóch formach: aktywnej (ubichinol) oraz nieaktywnej, dostarczanej z pożywieniem (ubichinon). Zwiększone zapotrzebowanie wynikające z zaburzeń przekształcania koenzymu w formę aktywną występuje u ludzi starszych, palaczy tytoniu i przewlekle chorych. Na rynku dostępne są preparaty pozwalające uzupełnić niedobory, dostępne w aktywnej postaci ubichinolu, który wykazuje lepszą absorpcję (niemal 100 proc.) niż nieaktywny ubichinon. Prowadzone na świecie badania naukowe potwierdzają skuteczność oddziaływania koenzymu Q10 na pracę serca.