Leki OTC w ADHD

Terapia ADHD jest leczeniem multimodalnym, zwykle wieloletnim, angażującym rodzinę, szkołę, psychologa i lekarza. Stosowanie odpowiednich leków i suplementów diety może znacząco poprawić funkcjonowanie dziecka.

Wprzypadku ADHD ograniczenie się do samej farmakoterapii nie jest wskazane, ponieważ leki nie są w stanie zmienić wszystkich aspektów funkcjonowania dziecka dotkniętego tym zespołem. Wskazania do zastosowania farma­koterapii u dzieci z ADHD to: brak skuteczności metod niefarmakologicznych, skrajne nasilenie objawów ADHD, powikłania lub niemożność stosowania metod niefarmakologicznych.

Farmakoterapia
Badania naukowe, np. projekty badawcze finansowane przez rząd Stanów Zjednoczonych (MTA Study), udowodniły, że zastosowanie długotrwałej, bezpiecznej i skutecznej farmakoterapii przewyższa skuteczność samego wsparcia psychologicznego i interwencji behawioralnych. Przy znaczącym nasileniu objawów ADHD stosowanie leków determinuje poprawę w funkcjonowaniu dziecka. Należy jednak pamiętać, że leki działają tylko wtedy, kiedy są regularnie podawane. Odstawienie leczenia farmakologicznego powoduje nawrót objawów ADHD w takim nasileniu, w jakim występowały przed zastosowaniem leków.

W leczeniu farmakologicznym objawów ADHD stosowane są leki psychostymulujące (w polskich warunkach lekiem z wyboru jest metylfenidat), selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny (atomoksetyna), trójcykliczne leki przeciwdepresyjne (imipramina, amitryptylina, dezipramina, clomipramina), alfa-mimetyki (klonidyna), bupiron i inne leki przeciwdepresyjne (meklobemid, wenlafaksyna) oraz preparaty dostępne w aptece bez recepty (leki z grupy OTC).

Zalety leków
W jaki sposób leki mogą pomóc dzieciom z ADHD? Przede wszystkim po ich zastosowaniu dziecku łatwiej będzie się skupić podczas pracy i nauki, zaczną do niego docierać informacje wysyłane przez inne osoby, łatwiej będzie mu też zapanować nad potrzebą ruchu i mówienia. Należy jednak pamiętać, że podawanie dziecku z ADHD preparatów leczniczych nie może zastąpić wychowania i nauczania, nie spowoduje wymiernej poprawy w postaci piątek i szóstek w szkole, nie usunie dysleksji lub dysgrafii, a także nie zmniejszy agresji, jeżeli ma ona inne podstawy niż impulsywność.

Leki OTC
U dzieci z objawami ADHD z grupy leków OTC stosuje się preparaty zawierające w swoim składzie nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3, omega-6, lecytynę, wyciąg z miłorzębu japońskiego oraz magnez i cynk. Składniki te w istotny sposób wpływają na rozwój intelektualny, a ponieważ organizm nie może ich wytworzyć sam, muszą być one podawane w pożywieniu oraz w formie suplementów diety.

Nienasycone kwasy tłuszczowe
Niestety przemysłowe przetwarzanie pożywienia, które ma na celu przedłużanie terminu ważności, powoduje usuwanie z naszej diety nienasyconych kwasów tłuszczowych. Tymczasem składniki te są potrzebne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Omega-3 EPA jest kwasem tłuszczowym funkcyjnym, niezbędnym do przekazywania informacji pomiędzy komórkami mózgowymi z widoczną rolą w kontrolowaniu nastroju. EPA stabilizuje obecność omega-3 DHA w błonach komórek nerwowych. Zwiększona ilość EPA powoduje obniżenie poziomu fosfolipazy A2
– enzymu odpowiedzialnego za uwalnianie DHA z błon komórek nerwowych.

Omega-3 DHA jest kwasem tłuszczowym strukturalnym i kluczowym budulcem wszystkich nerwów oraz
komórek. Obecność i odpowiedni poziom DHA w diecie kobiety ciężarnej, podobnie jak w diecie niemowlęcia, są niezmiernie ważne, ponieważ wtedy powstają komórki nerwowe.

Omega-6 GLA, zwany kwasem gamma-linolenowym, łatwo metabolizuje się do DGLA (kwasu dihomo-gamma-linolenowego) i AA (kwasu arachidonowego). Pierwszy z nich pełni rolę przeciwzapalną, natomiast drugi odgrywa rolę w tych częściach zakończeń nerwowych, które są odpowiedzialne za pamięć.

Do niedoborów nienasyconych kwasów tłuszczowych w organizmie może dojść nie tylko z powodu braku tych składników w diecie, ale także w przypadku upośledzenia lub zatrzymania aktywności D6D (delta-6-desaturazy). Jest to jeden z enzymów odpowiedzialnych za przemianę niezbędnych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych LNA (kwas alfa-linolenowy) i LA (kwas linolowy) w dłuższe i bardziej nienasycone odmiany: EPA, DHA oraz GLA. Dlatego należy podkreślić, że nawet przy bardzo zróżnicowanej diecie, bogatej w odpowiednie źródła NNKT, blok enzymatyczny powodujący spowolnienie lub wstrzymanie działalności D6D może doprowadzić do znaczącego obniżenia poziomu tych niezbędnych składników odżywczych w organizmie.

Źródłami EPA, DHA i GLA są suplementy na bazie olejów rybnych, tłuste ryby i owoce morza, ponieważ dostarczają kwasy omega-3 EPA i DHA bezpośrednio, omijając szlak metaboliczny z udziałem D6D. W podobny sposób przyswajany jest kwas omega-6 GLA z oleju z wiesiołka.

Dobroczynne EPA
Ściany komórkowe zbudowane są z kwasów tłuszczowych, a w przypadku mózgu minimum 20 proc. składa się z długołańcuchowych form tych kwasów. Dla struktury mózgu niezbędne są DHA i AA. Zmniejszona ilość DHA w błonach komórkowych mózgu odpowiada za występowanie u ludzi objawów dysleksji, dyspraksji, ADHD, autyzmu, depresji czy schizofrenii. Jednak suplementacja olejami ze zwiększoną ilością DHA nie przynosi tak dobrych rezultatów jak dostarczanie organizmowi zwiększonej ilości EPA.

Kwas EPA i jego metabolity pełnią rolę wyrównawczą, pomagając utrzymać strukturalne kwasy tłuszczowe na właściwym miejscu w błonach komórkowych. Jest to działanie kompensujące uwalnianie kwasów tłuszczowych AA i DHA przez fosfolipazę A2. EPA z łatwością może przekształcać się w DHA i pełnić rolę strukturalną tego kwasu. Ponadto jego pochodne pomagają regulować prawidłowe przekazywanie impulsów nerwowych poprzez utrzymywanie prawidłowej równowagi strukturalnych kwasów tłuszczowych w fosfolipidach błon komórkowych (AA i DHA).

Badanie Oxford-Durham
Skuteczność kwasów tłuszczowych w poprawie umiejętności uczenia się dzieci potwierdzono w 2002 roku w trwającym 6 miesięcy badaniu przeprowadzonym w hrabstwie Durham w Wielkiej Brytanii. Do programu zgłoszono 117 dzieci z 12 szkół podstawowych. Połowa uczniów przyjmowała preparat eye q przez cały czas trwania badania. Drugiej grupie przez pierwsze trzy miesiące podawano placebo, a następnie wspomniany preparat. Suplement ten zawiera olej z ryb morskich charakteryzujący się najwyższym naturalnie dostępnym stosunkiem EPA do DHA (3,2:1) oraz olej z wiesiołka, który jest źródłem najbardziej dostępnego biologicznie GLA.

Okazało się, że dzieci zażywające eye q wykazywały lepsze zachowanie (ze znaczącymi postępami jeżeli chodzi o hiperaktywność, nieuwagę i impulsywność) oraz poprawę pamięci krótkotrwałej. Wyniki wszystkich badań przeprowadzonych u dzieci przyjmujących wspomniany preparat potwierdzają, że może być on skutecznym środkiem zmniejszającym objawy ADHD.

Innym preparatem będącym źródłem nienasyconych kwasów omega-3 jest specyfik o nazwie Kidabion. Zawiera on w swoim składzie m.in. witaminy rozpuszczalne w tłuszczach: A, D, E oraz witaminę C. Preparat nie dostarcza organizmowi kwasów omega-6.

Magnez
W leczeniu farmakologicznym dzieci z ADHD stosuje się także magnez. Jest on drugim obok potasu kationem wewnątrzkomórkowym niezbędnym do syntezy i wykorzystania związków wysokoenergetycznych. Jest podstawowym regulatorem cyklu komórkowego, bierze udział we wszystkich reakcjach enzymatycznych zależnych od ATP-azy, m.in. w przemianie węglowodanowej, białkowej, lipidowej, reakcjach oksydoredukcyjnych, a także w regulacjach jonowych, np. utrzymuje prawidłowe stężenie potasu w komórce. Magnez jest stabilizatorem błon komórkowych i organelli wewnątrzkomórkowych (rybosomów, lizosomów, mitochondriów, chromosomów). Jest także jonem neutrotropowym o działaniu uspokajającym. Zmniejsza pobudliwość nerwowo-mięś­niową, warunkując prawidłową pobudliwość mięśni.

Niedobór magnezu powoduje m.in. nadwrażliwość nerwowo-mięś­niową z objawami tężyczki, drżeniem mięśniowym, uogólnionymi skurczami toniczno-klonicznymi oraz zaburzeniami widzenia. W cięższych postaciach niedoboru magnezu występują napady nerwicowe, zaburzenia snu, depresja, stany lękowe, drażliwość, histeria. Funkcje pełnione przez magnez na poziomie komórkowym tłumaczą wskazania zażywania preparatów z tym pierwiastkiem u dzieci z objawami ADHD.

Cynk
Innym kluczowym mikroelementem stosowanym w ADHD jest cynk. Jest on jednym z najważniejszych pierwiastków śladowych biorących udział w przemianach komórkowych oraz jednym z głównych czynników stabilizujących błony komórkowe. Wchodzi w skład wielu układów enzymatycznych regulujących podstawowe procesy przemiany materii. Bierze udział w procesie widzenia, wpływa na utrzymanie prawidłowego stężenia witaminy A, przedłuża czas działania insuliny i ułatwia jej magazynowanie. Podawanie preparatów cynku dzieciom z objawami ADHD ma na celu poprawienie koncentracji i procesu zapamiętywania oraz złagodzenie zaburzeń neuropsychologicznych.

Lecytyna
Innymi substancjami wchodzącymi w skład błon komórkowych (m.in. neuronów i struktur wewnątrzkomórkowych) są składniki lecytyny. Lecytyna jest mieszaniną estrów fosfatydylowych, zawierającą głównie fosfatydylocholinę, fosfatydyloetanolaminę, fosfatydyloserynę i fosfatydyloinozytol. Preparaty lecytyny wchodzą w skład terapii farmakologicznej proponowanej i zalecanej dzieciom z objawami ADHD. Stosuje się ją również w leczeniu zmian zwyrodnieniowych ośrodkowego układu nerwowego, w stanach wyczerpania, w zaburzeniach pamięci i koncentracji oraz w leczeniu niewydolności oddechowej u wcześniaków spowodowanej niedoborem surfaktantu.

Miłorząb japoński
W osłabieniu pamięci, zmniejszonej wydolności intelektualnej i koncentracji oraz chwiejności nastroju ze stanami lękowymi zalecany jest wyciąg z miłorzębu japońskiego. Zawiera on biflawonoidy, które rozszerzają naczynia krwionośne i poprawiają zaopatrzenie tkanek w tlen. Usprawniają także krążenie obwodowe i mózgowe.

Bibliografia u autorki.