Leki osłonowe w antybiotykoterapii


Antybiotyki ratują zdrowie, jednak powodują też pewne skutki uboczne. Nie ma bowiem leku przeciwbakteryjnego pozbawionego działań niepożądanych.

Ocenia się, że skutki uboczne stosowania antybiotyków występują u co najmniej 5 proc. chorych. Najczęstsze z nich są związane z dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi, takimi jak biegunka poantybiotykowa, zaparcia, nudności, wymioty, bóle brzucha oraz rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego. Częstość występowania biegunki u chorych przyjmujących antybiotyki ocenia się na 3­-10 proc. u dorosłych i 3-15 proc. u dzieci.

Wpływ na mikroflorę
Podawanie antybiotyków, zwłaszcza szeroko wachlarzowych, prowadzi do zaburzeń ekologicznych fizjologicznej mikroflory bakteryjnej człowieka. Następuje zachwianie równowagi ekosystemu jelitowego – antybiotyk bowiem nie tylko niszczy mikroorganizmy chorobotwórcze, ale przede wszystkim znacznie zubaża lokalną biocenozę przewodu pokarmowego. Najczęściej objawia się to występowaniem ostrych biegunek (w 5-30 proc. biegunka jest spowodowana przez Clostridium difficile).

Nawet antybiotyki o wąskim spektrum wpływają destrukcyjnie na mikroflorę fizjologiczną przewodu pokarmowego, eliminując z niej wrażliwe paciorkowce i beztlenowce. Zjawisko to jest odwracalne. Po zakończeniu kuracji antybiotykiem, po kilku lub kilkunastu dniach, mikroflora bakteryjna normalizuje się. Na skutek długiego stosowania antybiotyku dochodzi do selekcji szczepów opornych lub tych, które nie mieszczą się w spektrum danego antybiotyku. Ponadto długotrwałe stosowanie antybiotyków o szerokim spektrum prowadzi do nadmiernej kolonizacji drożdżaków z rodzaju Candida i powstania kandydozy błon śluzowych jamy ustnej, pochwy lub nawet zakażeń narządowych. Długotrwała obecność antybiotyków w wysokim stężeniu w świetle jelita sprzyja nadmiernemu wzrostowi drobnoustrojów potencjalnie patogennych oraz selekcji szczepów odpornych na antybiotyki. Prowadzi także do zaburzeń odporności przewodu pokarmowego na kolonizację szczepami potencjalnie patogennymi. U chorych o zwiększonym ryzyku zakażenia, zwłaszcza z neutropenią oraz leczonych immunosupresyjnie, selekcja szczepów odpornych może prowadzić do groźnych zakażeń uogólnionych. Antybiotyki szeroko wachlarzowe zmniejszają bardzo wyraźnie liczebność dominującej mikroflory i w konsekwencji mogą wywołać enterocolitis lub rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego spowodowane namnożeniem się toksynotwórczych szczepów laseczek Clostridium difficile. W takiej sytuacji bakterie te, normalnie nieliczne, stają się mikroflorą dominującą i mogą wydzielać dwie silnie trujące toksyny, które powodują bardzo poważne uszkodzenie nabłonka okrężnicy (patrz rysunek).

Inną przyczyną biegunek poantybiotykowych jest niedobór krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA-short chain fatty acid).

Dobroczynne bakterie
Skutkom ubocznym antybiotykoterapii można przeciwdziałać, wykorzystując preparaty probiotyczne.

W organizmie człowieka znajduje się wiele różnego rodzaju organizmów bakteryjnych: korzystnie wpływające na nasze zdrowie, neutralne oraz patogenne. W naszej florze bakteryjnej możemy znaleźć mikroorganizmy, takie jak Pseudomonas, Staphylococcus czy Proteus (oddziałują raczej niekorzystnie), a także Bifidobacterium czy Lactobacillus (oddziałują korzystnie). Wydaje się zatem logiczne, że podawanie żywych mikroorganizmów, w odpowiednio przygotowanych preparatach, powinno mieć korzystny wpływ na nasze zdrowie.

Określenie „probiotyk” pochodzi od greckich słów: pro bios, czyli „dla życia”, w odróżnieniu od określenia antybiotyk: anty bios („przeciw życiu”). Probiotyki, nazywane również żywnością funkcjonalną, są to podawane doustnie wyselekcjonowane kultury bakterii lub drożdży. Poprzez immunomodulację zachowują one w przewodzie pokarmowym prawidłową florę fizjologiczną.

Chociaż pierwszy raz o „korzystnych” bakteriach wspomniano na początku dwudziestego wieku, to badania nad nimi trwały przez cały dwudziesty wiek i trwają nadal. Mówiąc o probiotykach, mamy na myśli bakterie z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium, chociaż istnieją doniesienia o skuteczności stosowania drożdży Saccharomyces boulardii. Pierwsza definicja probiotyków została opublikowana w 1965 roku przez badaczy: Lilly i Stillwelli. Obecnie uważa się, że „probiotyki to żywe drobnoustroje, które podane w odpowiedniej ilości, wywierają korzystny wpływ na zdrowie gospodarza” (WHO/FAO 2001). Aby preparat probiotyczny był skuteczny, musi zawierać odpowiednią ilość żywych mikroorganizmów, które zmieniają mikroflorę organizmu człowieka i dzięki temu wywierają korzystny wpływ na jego zdrowie.

Działanie probiotyków
Mechanizmy działania probiotyków są wciąż poznawane. Powszechnie uważa się, że wytwarzają one substancje przeciwdrobnoustrojowe, takie jak kwasy organiczne (mlekowy, octowy, pyroglutaminowy), amoniak czy nadtlenek wodoru. Współzawodniczą one z innymi drobnoustrojami, co ważne także chorobotwórczymi, o receptory na nabłonku oraz o substancje odżywcze, modyfikują toksyny i receptory dla toksyn oraz wywierają wpływ immunomodulujący. Pojawiają się także doniesienia, że niektóre probiotyki mogą pobudzać komórki nabłonka do zwiększonej produkcji śluzu i, co się z tym wiąże, uszczelniania istotnej bariery ochronnej błony śluzowej. Trwają badania nad wpływem tych bakterii na apoptozę, czyli zaprogramowaną śmierć komórek, zarówno układu odpornościowego, jak i epidermalnych.

Probiotyki powinny być stosowane jako leki osłonowe w trakcie i po leczeniu antybiotykami, w zaburzeniach żołądkowo-jelitowych przy biegunce, w stanach rekonwalescencji po przebytych chorobach, jak również w stanach obniżonej odporności. W czasie antybiotykoterapii, gdy lek niszczy bakterie odpowiedzialne za wywołanie choroby, przy okazji niszczone są gatunki przyjazne. Antybiotyki zabijają bowiem bakterie, zarówno patogenne, jak i probiotyczne. Miejsce przyjaznych bakterii jest natychmiast zajmowane przez bardziej odporne na antybiotyk drobnoustroje, które mogą być chorobotwórcze. Podawanie doustne probiotyków w czasie antybiotykoterapii i kilka dni po zakończeniu leczenia sprzyja odbudowie prawidłowej flory jelitowej. Produkty przemiany materii bakterii probiotycznych stymulują układ odpornościowy człowieka, usprawniają perystaltykę jelit i wydzielanie jelitowe oraz hamują namnażanie patogennych bakterii. Bakterie probiotyczne mają ponadto zdolność do hamowania rozwoju szkodliwych patogennych bakterii i zmniejszania ilości produkowanych przez nie toksyn. Odbywa się to przez zakwaszanie środowiska wewnątrz jelita, produkcję naturalnych substancji antybakteryjnych i antywirusowych. Doustne przyjmowanie niektórych szczepów probiotycznych (Lactobacillus rhamnosus) może zmniejszać częstość powtarzania się infekcji bakteryjnych i grzybiczych pochwy występujących w trakcie antybiotykoterapii.

Postać leku to zwykle kapsułki (np. Lacidofil), proszek w ampułce lub fiolce (np. Lakcid). Dorośli powinni przyjmować lek osłonowy 3 razy dziennie, natomiast dzieci – 2 razy dziennie.

Prebiotyki i symbiotyki
Prebiotyk to substancja obecna lub wprowadzana do pożywienia w celu stymulacji rozwoju prawidłowej flory jelit. Może nim być naturalny składnik diety, np. skrobia, błonnik pokarmowy, lub dodatki do żywości (suplementy diety) o charakterze prozdrowotnym. W odróżnieniu od probiotyku, prebiotyki nie zawierają żadnych mikroorganizmów, a jedynie substancje stymulujące. Prebiotyki są oporne na działanie enzymów trawiennych w przewodzie pokarmowym. W formie niezmienionej docierają do światła jelita. Korzystnie działają na organizm człowieka poprzez selektywną stymulację wzrostu i/lub aktywności jednego rodzaju bakterii lub ograniczonej ich liczby w okrężnicy.

W ostatnich latach jako leki osłonowe w antybiotykoterapii stosuje się symbiotyki, które są połączeniem prebiotyku z probiotykiem w jednym preparacie. Symbiotyk korzystnie wpływa na zdrowie człowieka poprzez poprawę przeżywalności i kolonizacji żywych mikroorganizmów w przewodzie pokarmowym, osiągniętą na drodze selektywnej stymulacji ich wzrostu i aktywacji. Dobroczynne bakterie zawarte w probiotyku rozwijają się bowiem zgodnie z pewnymi fazami wzrostu. Pierwsza, najważniejsza z nich, to faza przygotowawcza, w której bakterie adaptują się do nowego środowiska. Kolejna to faza wzrostu logarytmicznego, kiedy następuje namnażanie. Im krótsza faza przygotowawcza, tym skuteczniejszy jest probiotyk. Prebiotyki stanowią pożywkę dla bakterii probiotycznych, pozwalają zminimalizować czas trwania fazy przygotowawczej. Dlatego też połączenie probiotyku z prebiotykiem wzmacnia działanie i korzystnie wpływa na rozwój bakterii. Preparatem symbiotycznym jest np. Linex Forte – nowoczesny probiotyk z inuliną i oligofruktozą.

4.7/5 - (133 votes)

Nikt nie pyta Cię o zdanie, weź udział w Teście Zaufania!

To 5 najczęściej kupowanych leków na grypę i przeziębienie. Pokazujemy je w kolejności alfabetycznej.

ASPIRIN C/BAYER | FERVEX | GRIPEX | IBUPROM | THERAFLU

Do którego z nich masz zaufanie? Prosimy, oceń wszystkie.
Dziękujemy za Twoją opinię.

Leave a Comment

POLECANE DLA CIEBIE

START TYPING AND PRESS ENTER TO SEARCH