Klemens Koehler – Pasje życia

Laryngolog, archeolog, antropolog, historyk, uczestnik powstania styczniowego, jeden z założycieli „Nowin Lekarskich”, historyk medycyny i regionu kościańskiego. Klemens Koehler wszystko, czym się zajmował, traktował poważnie. I w każdej dziedzinie miał liczące się osiągnięcia.

Archeologia i historia nie były jedynie pasjami Klemensa Koehlera. Bardzo aktywnie uczestniczył on w pracach Sekcji Archeologicznej Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Był również redaktorem „Roczników PTPN”, autorem około 100 prac z zakresu medycyny, antropologii, archeologii, historii. I posiadaczem bogatego zbioru numizmatyczno-archeologicznego.

Spory o słowiańszczyznę
W ówczesnym środowisku polskim Poznania, a właściwie całej Wielkopolski, kwestia etnogenezy Słowian na tych ziemiach była jedną z najbardziej zawzięcie dyskutowanych. Wielu Wielkopolan przychylało się do idei autochtonizmu, ale równie wielu – do idei słowiańszczyzny. Taka ziemia, takie jej dzieje. Kiedy na posiedzeniu Sekcji Archeologicznej TPNP 25 stycznia 1886 roku Klemens Koehler stwierdził, iż „groby u nas odkopane kryją kości Słowian, bo typ łużycki jako słowiański prawie ogólnie uznany został”. Niespełna miesiąc później, na następnym posiedzeniu, Władysław Jażdżewski – najwybitniejszy ówczesny starożytnik – przypomniał, iż stwierdzenie „prawie ogólnie” jest nadużyciem, bowiem uczeni niemieccy typ łużycki wiążą z Germanami. Chodziło o precyzję określeń, która w tym czasie i sytuacji była ważna.

Komisja Archeologiczna
Największe archeologiczne zbiory prywatne należały do Klemensa Koehlera i Władysława Jażdżewskiego. W 1878 roku wydano odezwę do wielkopolskich ziemian, by wszelkie zabytki, zwłaszcza wykopaliska, przekazywać Towarzystwu Przyjaciół Nauk. Rok później reaktywowano w nim Komisję Archeologiczną pod kierownictwem Władysława Jażdżewskiego. W jej skład wchodzili: Hieronim Feldmanowski, Ignacy Szafarkiewicz i Kazimierz Szulc, potem do tego grona dołączyli Adolf Moszczeński i Klemens Koehler, co było dowodem, iż bardzo ceniono jego dokonania i wiedzę archeologiczną. W 1880 roku, pod naciskiem władz pruskich, Towarzystwo wzięło udział w berlińskiej wystawie antropologiczno-archeologicznej, wysyłając 387 zabytków. Niestety, Komisja aktywnie działała jedynie do 1883 roku.

Z publikacji archeologicznych
dr. Ko­eh­lera najistotniejsza była praca „Osady z epoki kamienia w Wielkim Księstwie Poznańskim” opublikowana w Krakowie nakładem Towarzystwa Numizmatycznego (1896). W latach 1893-1915 TPNP wydało czterotomowy „Album Zabytków Przedhistorycznych Wiel­kie­go Księstwa Poznańskiego”. Pierwszy zeszyt opracowali Klemens Koehler i Bolesław Erzepki. 

Doceniając istotny wkład dr. Koehlera w badania antropologiczne, które ściśle łączyły się z archeologicznymi, w 1897 roku przyjęto go w poczet członków Komisji Antropologicznej Polskiej Akademii Nauk w Krakowie.

Historyk regionu
Jako lekarz Klemens Koehler praktykował w latach 1872-1884 w Kościanie (przed przeniesieniem się do Poznania). Od początku zajął się historią tego miasta i Ziemi Kościańskiej. Opublikował szereg prac historycznych, m.in. „Opis Kościana oparty na dokumentach historycznych, znajdujących się w kościele farnym w Kościanie i na Wspomnieniach Wielkopolski tj. Województwa Poznańskiego, Kaliskiego, Gnieźnieńskiego Edwarda hr. Raczyńskiego”, „O towarzystwach strzelców, a w szczególności bractwie kurkowym w Kościanie”, „Druki Kościańskie Wiganda Funcka z XVII w. z uwzględnieniem działalności tego drukarza w Lesznie”. Koehler udowodnił też, że właściwym herbem Kościana jest baszta forteczna, a wieża z orłem z rozpiętymi skrzydłami – tylko znakiem ochronnym (firmowym) sukienników kościańskich, który został im nadany specjalnym przywilejem w 1472 roku przez króla Kazimierza Jagiellończyka. Z innej jego publikacji dowiadujemy się, że w Kościanie w XV wieku było leprozorium, podobnie jak w Poznaniu. Szpitalem dla trędowatych był szpital św. Krzyża.

Odkrycia laryngologiczne
Przez wiele lat Koehler był prezesem Izby Lekarskiej Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Był również współzałożycielem i współpracownikiem czasopisma ogólnolekarskiego „Nowiny Lekarskie”, które ukazywało się jako organ Wydziału Lekarskiego. Z doświadczeń stricte lekarskich dr. Koehlera cenna jest obserwacja (udokumentowana pisemnie), że po operacjach nosa często obserwuje się występowanie u chorych ropni okołomigdałkowych. Sam zwrócił na to uwagę po przyżeganiu żegadłem galwanicznym rozszerzonych naczyń żylnych w miejscu Kiesselbacha. Wielu lekarzy za ten stan rzeczy czyniło odpowiedzialne zmienione próchniczo zęby, zwłaszcza ząb mądrości. Koehler zwrócił tu uwagę na rolę przewlekłego zapalenia ucha środkowego. Ropa, poprzez trąbkę i jamę nosowo-gardłową, niejednokrotnie mogła zakażać migdałek podniebienny oraz tkanki go otaczające, powodując ropnie okołomigdałkowe. Leczenie schorzenia podstawowego zapobiegało licznym nawrotom ropni.

Pierwszy polski laryngolog
Klemens Koehler urodził się w Bydgoszczy w 1840 roku. Był synem chirurga Gustawa Adolfa Koehlera i Klementyny z Brennesslów. Studiował medycynę we Wrocławiu, Greifswaldzie i Berlinie. Dyplom otrzymał w 1869 roku. Praktykował w Strzelnie, Kościanie (1872-1884), Poznaniu. W 1874 roku ożenił się z Wandą Ziołecką, h. Pobóg. Mieli czwórkę dzieci, ale żadne z nich nie poszło w ślady ojca i nie zostało lekarzem.

W 1884 roku Koehler zrobił specjalizację z laryngologii w Heidelbergu, następnie doszkalał się w Paryżu i Wiedniu. Po powrocie – jako pierwszy polski laryngolog – otworzył w Poznaniu prywatną praktykę. W 1893 roku od cesarza Wilhelma otrzymał „patent” radcy sanitarnego, który był przyznawany honorowo lekarzom po 20 latach praktyki.
Zmarł w Poznaniu w 1901 roku.