Katar u dzieci

Problemy związane z katarem są częstą przyczyną nieobecności dzieci w przedszkolu lub szkole. W zależności od przyczyny, może to być dolegliwość krótkotrwała bądź bardzo poważny problem zdrowotny w znaczącym stopniu pogarszający komfort życia.

Katar to stan zapalny błony śluzowej nosa. Dolegliwość ta objawia się blokadą nosa, wydzieliną o różnym zabarwieniu i konsystencji (od wodnistej do gęstej). Towarzyszą temu kichanie i świąd nosa.

Prawidłowe oddychanie przez nos ma ogromny wpływ na zdrowie i  rozwój organizmu dziecka. Uwaga ta dotyczy zwłaszcza małych dzieci i niemowląt. U tych ostatnich katar i związana z tym blokada nosa znacznie utrudnia lub nawet uniemożliwia odżywianie; jest to związane z budową dróg oddechowych w tym okresie życia.

Katar wirusowy
Dzieci na co dzień przebywają w dużych zbiorowiskach ludzkich (żłobkach, przedszkolach i szkołach), dlatego najczęściej występuje u nich katar wywołany przez infekcje wirusowe przenoszone drogą kropelkową. Zwykle pierwszymi objawami są: blokada nosa, wodnista wydzielina z nosa oraz kichanie. Tym dolegliwościom towarzyszy niekiedy podwyższona temperatura ciała i kaszel.

W takim przypadku zazwyczaj leczenie polega na zwalczaniu objawów, czyli podaniu leków zmniejszających obrzęk błony śluzowej nosa, przeciwgorączkowych oraz przeciwzapalnych. Nie trzeba podawać antybiotyku.

Dziecko powinno pozostać w domu przez kilka dni, aby nie przenosić infekcji na inne maluchy. Przechodzony katar zwiększa prawdopodobieństwo powikłań i przedłuża czas trwania choroby. Należy pamiętać, że mały pacjent powinien pozostać w domu nie tylko w czasie ostrych dolegliwości, ale również po ich ustąpieniu (nawet do 7 dni). Zmniejszamy wtedy ryzyko nawrotu choroby.

Katar bakteryjny
Gdy infekcja wirusowa przedłuża się, może wtedy dojść do nadkażenia bakteryjnego (rzadziej zakażenie bakteryjne jest procesem pierwotnym). Zmienia się wtedy obraz kliniczny kataru. Dominuje blokada nosa, wydzielina jest gęsta o zabarwieniu zielonkawym lub białym. Częściej niż w infekcji wirusowej dochodzi do wzrostu temperatury ciała, nawet powyżej 38°C. Mogą temu towarzyszyć kaszel oraz bóle głowy związane z zablokowaniem ujść zatok przynosowych lub nawet z zapaleniem zatok. Konieczne jest wtedy podanie leków doprowadzających do odblokowania nosa (i ujść zatok), leków objawowych oraz antybiotyków. Przed włączeniem antybiotyku powinien zostać pobrany wymaz z nosa na oznaczenie czynnika bakteryjnego i jego wrażliwości na antybiotyki. Ułatwia to racjonalne ordynowanie antybiotyków i pozwala na właściwą korektę leczenia przy niepowodzeniu wdrożonej terapii. Pamiętajmy, aby stosować te leki ściśle według wskazówek lekarza i nie przerywać terapii nawet jeśli dolegliwości ustąpią. Oczywiście podczas leczenia antybiotykami dziecko musi pozostać w domu.

Katar alergiczny
Stan zapalny błony śluzowej nosa może być spowodowany nie tylko czynnikiem o charakterze infekcyjnym, ale również reakcją alergiczną. Alergen może doprowadzać do kataru w określonych porach roku (alergiczny sezonowy nieżyt nosa) lub przez cały rok (całoroczny alergiczny nieżyt nosa).

W okresie wczesnego dzieciństwa, zwłaszcza u małych dzieci do trzeciego roku życia, alergiczny nieżyt nosa może być trudny do jednoznacznego rozpoznania. Najpowszechniej stosowane w diagnostyce testy skórne dają w tym wieku fałszywie ujemne odczyny, ponieważ w tkankach skóry nie ma przeciwciał reagujących z alergenami zawartymi w testach. Również strona techniczna związana z wykonaniem testów skórnych nastręcza wiele trudności. Przy testach skórnych punktowych konieczne jest wprowadzenie alergenu pod skórę za pomocą specjalnego nożyka, co powoduje reakcję lękową u dziecka. Z tego powodu w przypadku dzieci bardziej wartościowe diagnostycznie jest oznaczenie swoistych przeciwciał IgE w surowicy krwi dla konkretnych alergenów. Nierozpoznany alergiczny nieżyt nosa może prowadzić do błędnej i nieobojętnej dla organizmu terapii, np. przy użyciu antybiotyku.

Najskuteczniejszą metodą leczenia alergicznego nieżytu nosa jest eliminacja alergenu z otoczenia dziecka. Kiedy nie jest to możliwe, stosowane są leki antyhistaminowe i sterydowe podawane miejscowo do nosa. Hamują one reakcję alergiczną. Alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa wymaga ścisłej współpracy lekarzy pediatrów, alergologów i otolaryngologów.

Przerost migdałka
Procesy infekcyjne i alergiczne w obrębie górnych dróg oddechowych często współistnieją z przerostem migdałka gardłowego (zwanego też trzecim migdałkiem), a niekiedy są przyczyną jego przerostu. Blokuje on przepływ powietrza przez nos oraz odpływ wydzieliny z przewodów nosowych. Nasilają się wtedy objawy nieżytu nosa, często też dochodzi do stanów zapalnyc h zatok. Istotnym problemem staje się zaburzenie oddychania przez nos. Jest to bardzo niekorzystne zjawisko, zwłaszcza podczas snu. Może się bowiem pojawiać chrapanie z bezdechami, które niekiedy są przyczyną znacznego niedotlenienia – wysycenie krwi tlenem może się zmniejszyć nawet o 20 proc.

Leczenie przerostu migdałka gardłowego może być zachowawcze lub operacyjne. Zanim jednak lekarz podejmie decyzję o interwencji chirurgicznej, wykorzystuje metody leczenia farmakologicznego (antybiotykoterapia, sterydy stosowane do nosa).

Należy pamiętać, iż każda trwająca przez dłuższy czas blokada nosa ujemnie wpływa na zdrowie dziecka i powinna być skonsultowana z lekarzem, najlepiej otolaryngologiem.