Kaszel suchy czy mokry

Kaszel jest jednym z najczęstszych objawów przeziębienia. Pomaga też usuwać cząsteczki zanieczyszczeń z płuc. Warto wiedzieć, czy i jak go leczyć.

Wyróżniamy dwa główne typy kaszlu: mokry (produktywny) z wykrztuszaniem oraz suchy (nieproduktywny) bez wykrztuszania.

Kaszel mokry umożliwia usunięcie zanieczyszczonej, nagromadzonej wydzieliny oskrzelowej. Gdy jednak skuteczność tego kaszlu jest niedostateczna, np. gdy śluzu jest zbyt mało, lub jest zbyt gęsty i lepki, trzeba sięgnąć po leki wykrztuśne – zwiększające wydzielanie śluzu i zmniejszające jego gęstość. O kaszlu mokrym mówimy także wówczas, kiedy nie odkrztuszamy plwociny, ale „czujemy ją w piersiach”.

Kaszel suchy może z kolei wystąpić nie tylko z powodu infekcji, ale także po złamaniu żebra czy po operacjach jamy brzusznej. Bywa także wynikiem przyjmowania leków, takich jak inhibitory konwertazy angiotensyny, niesteroidowych leków przeciwzapalnych czy beta-blokerów. Taki kaszel może być również objawem alergii. Powinien być tłumiony lekami przeciwkaszlowymi. Ponadto kaszel może być ostry lub przewlekły. Ostry trwa mniej niż trzy tygodnie. Z kolei kaszel utrzymujący się dłużej niż trzy tygodnie jest już przewlekły.

Kaszel mokry
Jak już wspomniałam, kaszel mokry najlepiej zwalczać lekami wykrztuśnymi, które ułatwiają usuwanie wydzieliny zapalnej z dróg oddechowych. Preparaty zawierające kofeinę czy lobelinę pobudzają ośrodek oddechowy i ośrodek kaszlu. Stosowane są w słabych odruchach kaszlowych, najczęściej w połączeniu z lekami działającymi sekretolitycznie lub mukolitycznie.

Sekretolityki zwiększają wydzielanie płynnego śluzu w oskrzelach, ułatwiając przesuwanie płynnej wydzieliny i jej odkrztuszanie. Do tych leków należą sole nieorganiczne (jodek potasowy, wodorowęglan sodowy, chlorek amonowy, węglan i wodorowęglan amonowy, chlorek sodowy), sole organiczne (benzoesan sodu), leki wydalane przez płuca i drażniące błonę śluzową oskrzeli od strony ich światła (gwajakol, gwajafenezyna, olejki eteryczne – sosnowy i terpentynowy) oraz leki drażniące błonę śluzową żołądka i na drodze odruchowej wzmagające wydzielanie wodnistego śluzu (emetyna, saponiny, benzoesan sodu). Warto pamiętać, że gwajafenezyna, oprócz działania sekretolitycznego, poprzez wpływ na gruczoły śluzowe zwiększa ilość wody w śluzie. A dzięki temu zmniejsza jego lepkość.

Mukolityki natomiast rozrzedzają wydzielinę oskrzelową i, podobnie jak gwajafenezyna, zmniejszają lepkość śluzu. Do tych leków należą powszechnie stosowane: mesna i acetylocysteina, która dodatkowo chroni strukturę pęcherzyków płucnych.

Właściwości mukolitycznie mają także karbocysteina, bromheksyna oraz ambroksol. Ambroksol stosowany jest w ostrych i przewlekłych chorobach dróg oddechowych z utrudnionym odkrztuszaniem gęstej wydzieliny, np. w okresie zaostrzenia przewlekłego zapalenia oskrzeli.

Kaszel suchy
Leki przeciwkaszlowe głównie tłumią odruch kaszlu. Nie wolno ich stosować m.in. w kaszlu z obfitą, płynną wydzieliną. Osoby cierpiące na astmę oskrzelową także nie powinny ich stosować.

Wśród preparatów z tej grupy wyróżnia się leki opioidowe (kodeina, noskapina, dekstrometorfan) i nieopioidowe (okseladyna, pentoksyweryna, eprazinon czy butamirat).

Warto pamiętać, że nieopioidowe leki przeciwkaszlowe są bezpieczniejsze – w przeciwieństwie do opioidów nie prowadzą do uzależnienia, nie hamują ośrodka oddechowego i przy krótkotrwałym stosowaniu nie powodują zaparć. Niemniej jednak działają znacznie słabiej od opioidów – nie zawsze są w stanie zahamować kaszel. Dobrym rozwiązaniem jest dekstrometorfan. Choć jest opioidem, nie uzależnia, ani nie działa hamująco na ośrodek kaszlu.

Innym lekiem przeciwkaszlowym jest benzonatat, który znieczula zakończenia czuciowe w drzewie oskrzelowym. Pomocne są także śluzy roślinne, działające przeciwzapalnie na błonę śluzową dróg oddechowych, łagodzące przekrwienie i wydzielanie śluzu. Surowce śluzowe powszechnie stosowane w tych dolegliwościach to kwiat malwy, korzenie i liście prawoślazu, liść podbiału.

Szczególnym środkiem o działaniu przeciwkaszlowym jest poliol tiksotropowy o właściwości przyklejania się do błony śluzowej gardła. Tworzy on w ten sposób warstwę izolującą punkty kaszlowe gardła od bodźców drażniących. Prowadzi to do zahamowania kaszlu w ciągu zaledwie kilku minut.

Uwaga! Astma
Kaszel napadowy, suchy może być objawem astmy. Najczęściej pojawia się w nocy lub nad ranem, ale też po wysiłku fizycznym, a nawet po głośnym śmiechu. Kaszel astmatyczny jest bardzo częsty w chorobie występującej u dzieci. W leczeniu astmy najczęściej stosuje się leki (np. kortykosterydy)
w postaci wziewnej.