Jak wzmacniać organizm?

Jesień i zima to pory roku, w których infekcje występują najczęściej. Sprzyjają temu m.in. częste zmiany temperatury i wilgotności powietrza, a także dieta uboga w warzywa i owoce. Aby przygotować system immunologiczny do walki z patogenami, należy go odpowiednio wzmacniać.

W okresie jesienno-zimowym pacjenci często pytają, jak wzmocnić odporność. Warto im wówczas polecić preparaty zawierające substancje o udowodnionym działaniu immunostymulacyjnym.

Środki roślinne
Jednymi z najpopularniejszych preparatów wzmacniających odporność są te zawierające żeń-szeń. Roślina ta od wieków stosowana jest w medycynie azjatyckiej. Zawarte w korzeniu żeń-szenia ginsenozydy poprawiają funkcjonowanie układu immunologicznego i zwiększają odporność na infekcje.

Preparaty z jeżówki (Echinacea) stymulują naturalną odporność organizmu. Udowodniono, że roślina ta pobudza produkcję przeciwciał i aktywuje komórki do zwalczania drobnoustrojów chorobotwórczych. Ponadto napar z jeżówki pobudza pocenie się, dzięki czemu pomaga obniżać gorączkę.
Wspomagająco w zakażeniach wirusowych i bakteryjnych układu oddechowego warto stosować preparaty z aloesem. Są one dostępne w różnych postaciach: soku, syropu, tabletek, bądź ampułek do iniekcji.

Kwasy tłuszczowe
Dużą rolę we wzmacnianiu odporności odgrywają kwasy tłuszczowe omega-3: EPA i DHA. Pozytywny wpływ tych kwasów na układ immunologiczny został potwierdzony naukowo. Najnowsze badanie naukowe opublikowane w 2010 roku potwierdziło, że codzienna suplementacja DHA zmniejsza ryzyko zachorowań u niemowląt i dzieci o ponad 60 proc. Badanie randomizowane z podwójną ślepą próbą zostało przeprowadzone na 86 dzieci w wieku
18-36 miesięcy.

Niestety, ze względu na niskie spożycie ryb morskich, u wielu osób występują niedobory kwasów omega-3. Dlatego ważna jest ich suplementacja. Na rynku jest wiele produktów zawierających te składniki. Jednym z najpopularniejszych jest olej z wątroby rekina. Pobudza on syntezę przeciwciał i leukocytów. Zawiera alkiloglicerole, które działają stymulująco i aktywująco na układ odpornościowy, mają także działanie przeciwbakteryjne. Związki te zmniejszają ryzyko wystąpienia infekcji, a w przypadku choroby skracają czas jej trwania i łagodzą objawy.

Witaminy
Istotną rolę w uodpornianiu odgrywają niektóre witaminy. Szczególnie w okresie jesienno-zimowym trudno jednak dostarczyć ich odpowiednie ilości wraz z dietą. Deficytowi tych ważnych składników można zapobiec, stosując preparaty witaminowe bądź witaminowo-mineralne.

Wśród witamin podnoszących odporność organizmu najważniejsza jest witamina C. Podwyższone stężenia tej witaminy w leukocytach oraz szybkie wykorzystywanie jej zasobów zaobserwowano m.in. w przebiegu infekcji, co sugeruje jej udział w procesach immunologicznych. Potwierdzony naukowo został także udział kwasu askorbinowego w migracji leukocytów i makrofagów oraz przebiegu fagocytozy.

Według badań Instytutu Żywności i Żywienia, Polacy nie przyjmują z pożywieniem wystarczających dawek witaminy C. Mimo że jest jej dużo w pożywieniu, to jest ona bardzo nietrwała. Można ją łatwo zniszczyć podczas obróbki produktów żywnościowych (m.in. gotowanie, suszenie). Dlatego warto polecać pacjentom leki i suplementy diety zawierające witaminę C.

Preparaty witaminowe, opracowane z myślą o podnoszeniu odporności organizmu, często zawierają także związki o charakterze flawonoidów (zwane niegdyś witaminą P). Najpopularniejszym z nich jest rutyna (rutozyd) – bioflawonoid działający ochronnie na witaminę C. Rutyna wykazuje działanie uszczelniające naczynia krwionośne, przeciwzapalne (m.in. pobudza fagocytozę) oraz przeciwdrobnoustrojowe.
Witaminy z grupy B pełnią bardzo zróżnicowane funkcje w organizmie, np. witamina B5 – wpływając na syntezę przeciwciał – oddziałuje na odpowiedź immunologiczną organizmu.

Znaczącą rolę w procesach obronnych odgrywają także witaminy A i E. Związki te nie pozwalają drobnoustrojom wnikać do wnętrza komórek; wzmacniają np. śluzówkę gardła i nosa. Niedobory tych witamin przyczyniają się do spadku odporności.

W okresie jesienno-zimowym zwykle występują niedobory witaminy D. Tymczasem wyniki badania przeprowadzonego w Japonii sugerują, że suplementacja witaminą D w czasie zimy może zmniejszyć ryzyko wystąpienia grypy typu A, zwłaszcza u dzieci w wieku szkolnym. Najlepiej zacząć przyjmować suplement diety zawierający tę witaminę już od września.

Składniki mineralne
Wpływając na budowę i aktywność enzymów odpowiedzialnych za ochronę organizmu, składniki mineralne również wpływają na jego odporność. Przykładem takiego związku jest cynk. Ten mikroelement jest nieodzownym składnikiem około 200 enzymów. Jego niedobór wpływa na zmniejszenie odporności typu komórkowego. Suplementacja cynku jest ważna, ponieważ – tak jak w przypadku witaminy C – nie przyjmujemy wystarczających dawek tego mikroelementu wraz z dietą.

Na odporność organizmu wpływa również miedź. Jej niedobór skutkuje obniżeniem odporności komórkowej i humoralnej. Podobnie działa selen. Jego niedobory wpływają negatywnie na funkcjonowanie układu immunologicznego, zwiększając podatność organizmu na infekcje wywoływane przez wirusy i bakterie.
Preparaty wzmacniające odporność powinny zawierać również na magnez. Pierwiastek ten wpływa bowiem korzystnie na komórki układu odpornościowego.

Farmaceuta, doradzając pacjentowi najodpowiedniejszy dla niego środek, powinien udzielić wskazówek dotyczących jego stosowania. Jest to szczególnie istotne w przypadku preparatów zawierających składniki mineralne, takie jak magnez, wapń czy żelazo, ponieważ mogą one upośledzać lub nasilać działanie niektórych leków przyjmowanych przez pacjenta.