Jak wzmacniać odporność?

Jesień i zima to pory roku, w których infekcje występują najczęściej. Sprzyjają temu m.in. częste zmiany temperatury i wilgotności powietrza, a także dieta uboga w warzywa i owoce. Aby przygotować organizm do walki z zarazkami, należy go odpowiednio wzmacniać.

W okresie jesienno-zimowym często szukamy sposobów na zabezpieczenie się przed infekcjami. Warto wzbogacać menu m.in. w produkty zawierające dużo witaminy C (kiszonki, dzika róża, papryka, natka pietruszki), a także sięgać po preparaty wzmacniające odporność. Zawierają one substancje o udowodnionym działaniu immunostymulacyjnym.

Środki roślinne
Jednymi z najpopularniejszych preparatów wzmacniających odporność są te zawierające żeń-szeń. Roślina ta od wieków stosowana jest w medycynie azjatyckiej. Zawarte w korzeniu żeń-szenia ginsenozydy poprawiają funkcjonowanie układu immunologicznego i zwiększają odporność na infekcje.

Preparaty z jeżówki (Echinacea) stymulują naturalną odporność organizmu. Udowodniono, że roślina ta pobudza produkcję przeciwciał i aktywuje komórki do zwalczania drobnoustrojów chorobotwórczych. Ponadto napar z jeżówki pobudza pocenie się, dzięki czemu pomaga obniżać gorączkę.

Właściwości wzmacniające odporność ma również rodiola (inne nazwy: różeniec górski, korzeń arktyczny), zaliczana do grupy tzw. adaptogenów. Zabezpiecza ona nie tylko przed infekcjami, ale także zwiększa naszą odporność na stres.

Wspomagająco w zakażeniach wirusowych i bakteryjnych układu oddechowego warto stosować preparaty z aloesem. Są one dostępne w różnych postaciach: soku, syropu, tabletek, bądź ampułek do iniekcji.

Olej z wątroby rekina
Często stosowanym preparatem wzmacniającym odporność jest olej z wątroby rekina. Choć kwasy omega-3 znajdują się w każdej rybie, to te pochodzące z rekina zawierają dodatkowo alkiloglicerole. Działają one stymulująco i aktywująco na układ odpornościowy, mają także działanie przeciwbakteryjne. Związki te zmniejszają ryzyko wystąpienia infekcji, a w przypadku choroby skracają czas jej trwania i łagodzą objawy. Olej z wątroby rekina zawiera także skwalen, który – jak wykazano w badaniach – zwiększa aktywność limfocytów T i makrofagów, które niszczą drobnoustroje chorobotwórcze.

Witaminy
Istotną rolę w uodpornianiu odgrywają niektóre witaminy. Szczególnie w okresie jesienno-zimowym trudno jednak dostarczyć ich odpowiednie ilości wraz z dietą. Deficytowi tych ważnych składników można zapobiec, stosując preparaty witaminowe bądź witaminowo-mineralne.

Wśród witamin podnoszących odporność organizmu najważniejsza jest witamina C (kwas askorbinowy). Podwyższone stężenia tej witaminy w białych krwinkach oraz szybkie wykorzystywanie jej zasobów zaobserwowano m.in. w przebiegu infekcji, co sugeruje jej udział w procesach immunologicznych.

Według badań Instytutu Żywności i Żywienia, Polacy nie przyjmują z pożywieniem wystarczających dawek witaminy C. Mimo że jest jej dużo w pożywieniu, to jest ona bardzo nietrwała. Można ją łatwo zniszczyć podczas obróbki produktów żywnościowych (m.in. gotowanie, suszenie). Dlatego warto wspomagać się lekami i suplementami diety zawierającymi witaminę C.

Preparaty witaminowe, opracowane z myślą o podnoszeniu odporności organizmu, często zawierają także związki o charakterze flawonoidów (zwane niegdyś witaminą P). Najpopularniejszym z nich jest rutyna (rutozyd) – bioflawonoid działający ochronnie na witaminę C. Rutyna wykazuje działanie uszczelniające naczynia krwionośne, przeciwzapalne oraz przeciwdrobnoustrojowe.

Witaminy z grupy B pełnią bardzo zróżnicowane funkcje w organizmie, np. witamina B5 – wpływając na syntezę przeciwciał – oddziałuje na odpowiedź immunologiczną organizmu.

Znaczącą rolę w procesach obronnych organizmu odgrywają także witaminy A i E. Związki te nie pozwalają drobnoustrojom wnikać do wnętrza komórek; wzmacniają np. śluzówkę gardła i nosa. Niedobory tych witamin przyczyniają się do spadku odporności.

W okresie jesienno-zimowym zwykle występują niedobory witaminy D. Do tej pory zwykle mówiło się o niedoborach tej witaminy u niemowląt i osób starszych. Tymczasem okazuje się, że wszyscy jesteśmy na nie narażeni. Wyniki badania przeprowadzonego w Japonii sugerują, że suplementacja witaminą D w czasie zimy może zmniejszyć ryzyko wystąpienia grypy typu A, zwłaszcza u dzieci w wieku szkolnym. W Polsce, w ramach projektu OPTIFORD przeprowadzonego w pięciu krajach europejskich, w sezonie zimowym niedobory witaminy D stwierdzono u 9 na 10 przebadanych kobiet.

Składniki mineralne
Wpływając na budowę i aktywność enzymów odpowiedzialnych za ochronę organizmu, składniki mineralne również wpływają na jego odporność. Przykładem takiego związku jest cynk. Ten mikroelement jest nieodzownym składnikiem około 200 enzymów. Jego niedobór wpływa na zmniejszenie odporności typu komórkowego. Suplementacja cynku jest ważna, ponieważ – tak jak w przypadku witaminy C – nie przyjmujemy wystarczających dawek tego mikroelementu wraz z dietą.

Ważnym składnikiem jest również miedź. Jej niedobór skutkuje obniżeniem odporności. Podobnie działa selen. Jego niedobory wpływają negatywnie na funkcjonowanie układu immunologicznego, zwiększając podatność organizmu na infekcje wywoływane przez wirusy i bakterie.

Preparaty wzmacniające odporność powinny zawierać również magnez, ponieważ wpływa on korzystnie m.in. na komórki układu odpornościowego.

Kupując preparat wzmacniający, warto poprosić o wskazówki farmaceutę. Jest to szczególnie istotne w przypadku preparatów zawierających składniki mineralne, takie jak magnez, wapń czy żelazo, ponieważ mogą one osłabiać lub nasilać działanie niektórych leków przyjmowanych przez pacjenta.

Wspomóż odporność dziecka po chorobie
Po każdej infekcji odporność dziecka nieco spada, dlatego warto wzmocnić jego organizm. Co mu podać?

• Probiotyki. Są konieczne po kuracji antybiotykiem. Warto zrobić dwutygodniową kurację probiotykiem z apteki (np. Dicoflor, Trilac, Lakcid, Lacidofil) oraz wzbogacić codzienną dietę dziecka w probiotyki znajdujące się w niektórych mlekach modyfikowanych, kaszkach niemowlęcych, jogurtach, kefirach.
• Prebiotyki. To pożywka dla bakterii probiotycznych. Prebiotyki są np. w płatkach owsianych, bananach, niektórych kaszkach i mlekach dla niemowląt. W aptekach dostępne są synbiotyki: połączenie pro- i prebiotyków.
• Tran. Zawiera nienasycone kwasy tłuszczowe, zwłaszcza omega-3 i omega-6, które m.in. wzmacniają odporność i zapobiegają alergiom.
• Preparaty witaminowo-mineralne, np. Vibovit, Multitabs. Warto je podawać co najmniej przez 2-3 tygodnie, szczególnie jeśli dziecko straciło apetyt, je niewiele warzyw i owoców. Preparat trzeba koniecznie dobrać do wieku dziecka, gdyż zarówno niedobór, jak i nadmiar witamin może być szkodliwy.
• Preparaty zmniejszające suchość śluzówki nosa. Suche powietrze, przebywanie w klimatyzowanych pomieszczeniach i zbyt długie stosowanie kropli na katar może spowodować wysuszenie śluzówki nosa, co zaburza jej naturalną funkcję ochronną. Warto wtedy stosować preparaty, które nawilżają, natłuszczają i chronią wysuszoną śluzówkę, np. Nozoil.