Dolegliwości żołądkowo-jelitowe

Dolegliwości żołądkowo-jelitowe


Dolegliwości żołądkowo-jelitowe są jednym z najczęstszych problemów pacjentów. W przypadku ich wystąpienia pomoc farmaceuty polega na zaleceniu leków OTC oraz udzieleniu porad z zakresu profilaktyki.

Zawsze należy przeprowadzić dokładny wywiad z pacjentem. Wiele schorzeń, z którymi zgłasza się on do apteki, może mieć poważniejsze podłoże, które wymaga bezwzględnej wizyty u lekarza. Przewlekłe stosowanie leków działających głównie objawowo może maskować coraz poważniejsze symptomy i opóźniać diagnozę.

Zgaga i nadkwaśność
Zgaga to uczucie palenia i pieczenia w przełyku. Dodatkowo może pojawiać się ból za mostkiem, nieprzyjemny smak w ustach oraz odbijanie. Do nieswoistych objawów należą również kaszel, chrypka i „odchrząkiwanie”. Dolegliwości zwykle nasilają się po jedzeniu lub spoczynku. Przyczyną objawów jest zarzucanie kwaśnej treści pokarmowej z żołądka do przełyku. Niskie pH treści pokarmowej powoduje podrażnienia śluzówki. Powodem takiego stanu jest najczęściej refluks. Jest on wynikiem niedostatecznego napięcia mięśni zwieraczy przełyku, które w fizjologicznych warunkach zapobiegają cofaniu się treści pokarmowej. Przyczyną może być też nieracjonalna dieta. Uczucie pieczenia pojawia się po spożyciu tłustych i ciężkostrawnych potraw, a także alkoholu, kawy, owoców cytrusowych, czekolady oraz ostrych przypraw.

Jeśli objawy występują kilka razy w tygodniu, niezbędna jest wizyta u lekarza – ze względu na powikłania, które mogą się pojawić. Należą do nich zapalenie oraz owrzodzenia przełyku. Nieleczony refluks może doprowadzić do zastąpienia komórek śluzówki przełyku komórkami żołądka (tzw. przełyk Baretta), co może powodować zmiany nowotworowe. Doraźnie można zaproponować pacjentowi leki obniżające wydzielanie kwaśnego soku żołądkowego – z grupy blokerów receptora H2 lub inhibitorów pompy protonowej (IPP). IPP zaleca się na czczo, pół godziny przed posiłkiem. Przy uciążliwych objawach niektórzy lekarze zalecają również drugą dawkę przed snem. Doraźnie można zastosować też leki zobojętniające, ponieważ działają szybko, jednak nie powinno się ich nadużywać, chociażby ze względu na działania niepożądane, do których należą przede wszystkim biegunki (po związkach magnezu) oraz zaparcia (po związkach glinu). Poza tym długotrwałe przyjmowanie tych substancji może prowadzić również do wtórnej hipersekrecji kwasu solnego i zaostrzenia objawów.

Te same leki stosuje się w przypadku nadkwaśności, która może prowadzić do zapalenia błony śluzowej, nadżerek, powstania wrzodów, a w ostateczności – rozwoju raka żołądka. Jej objawy są dość nieswoiste – zwykle to ból i pieczenie brzucha oraz uczucie pełności. Leki bez recepty również można zaproponować pacjentowi jedynie doraźnie i uczulić go na niepokojące objawy takie, jak nawracające problemy, silne bóle po spożyciu pokarmu, gorączka, nudności, wymioty, szczególnie krwawe, brak apetytu i spadek wagi.

Zarówno w przypadku zgagi, jak i nadkwaśności lekarz zwykle zaleca wykonanie gastroskopii, by mieć pełny obraz choroby oraz ustalić jej przyczyny.

Wzdęcia
To schorzenie charakteryzuje się uczuciem pełności, ucisku w podbrzuszu oraz wstydliwym oddawaniem gazów. Dodatkowym objawem może być skurczowy ból w podbrzuszu. Dolegliwości najczęściej pojawiają się po spożyciu obfitego posiłku.
Wzdęcia spowodowane są zaburzeniami gospodarki gazami, które fizjologicznie występują w organizmie. Mogą one być produkowane w nadmiarze, źle transportowane lub niedostatecznie wydalane. Do tego dołącza się zwykle nadwrażliwość trzewna. Większość przyczyn takiego stanu wynika z negatywnych przyzwyczajeń i trybu życia. Pośpieszne jedzenie prowadzi do połykania dodatkowych ilości powietrza, spożywanie pokarmów ciężkostrawnych początkuje procesy gnilne w jelitach, a tym samym dostarcza dodatkowej porcji gazów. Niektóre produkty mają właściwości wzdymające, są to np. warzywa, takie jak: groch, kapusta, cebula i fasola. Niezdrowy jest siedzący oraz stresujący tryb życia. Przyczyną wzdęć może się też okazać nietolerancja niektórych składników pokarmowych (np. laktozy czy fruktozy).

Wzdęcia towarzyszą również innym schorzeniom przewodu pokarmowego. Często występują podczas dyspepsji, zatruć, biegunek oraz zaparć. Mogą być również objawem zespołu jelita drażliwego lub nieprawidłowego funkcjonowania niektórych narządów biorących udział w procesie trawienia.

Wzdęcia mogą być także efektem ubocznym stosowania leków na receptę. Skutek taki może mieć zażywanie leków przeciwcukrzycowych czy stosowanych w nadciśnieniu. Także po antybiotykoterapii, w wyniku zaburzenia naturalnej flory jelitowej, może dojść do nieprawidłowej gospodarki gazami.

Tak jak w przypadku zgagi, przy nawracających objawach najlepiej skonsultować się z lekarzem i zdiagnozować przyczynę. Szczególnie jeśli wzdęciom towarzyszą inne niepokojące objawy, takie jak biegunka, ostre bóle brzucha czy nudności. Zwykle najlepszym sposobem na pozbycie się problemu okazuje się zmiana diety i trybu życia. Należy wykluczyć z jadłospisu potrawy ciężkostrawne i napoje gazowane, a włączyć produkty bogate w błonnik. Posiłki należy spożywać regularnie i w spokoju. Nie mniej ważna jest również aktywność fizyczna, która normalizuje procesy trawienne. Jeśli chodzi o leki OTC, można polecać pacjentom preparaty probiotyczne normalizujące florę jelitową oraz preparaty z simetikonem lub dimetikonem. Są to substancje chemiczne, która zmniejszają napięcie powierzchniowe znajdujących się w jelitach pęcherzyków gazu. W ten sposób ułatwiają ich pękanie, co usprawnia wydalanie gazów i zmniejsza napięcie jelit, które może być przyczyną bólu. Leki te są bezpieczne dla organizmu, ponieważ nie wchłaniają się ze światła jelita i dlatego mogą być stosowane już u małych dzieci. Pomocne są również mieszkanki ziołowe zawierające na przykład kminek, koperek lub miętę.

Zaparcia
O zaparciu mówimy, kiedy liczba stolców jest mniejsza niż trzy tygodniowo. Dodatkowo są one twarde i suche, a wypróżnianie się wymaga wysiłku. Najczęstsze przyczyny powstawania zaparć to zbyt mała ilość wypijanych płynów i dieta uboga w błonnik. Poza tym wstrzymywanie wypróżnienia może powodować zanik podstawowych odruchów i powstanie tak zwanych zaparć odruchowych. Czasem schorzenie to może mieć podłoże nerwowe. Do dolegliwości może doprowadzić również siedzący tryb życia. Jednak schorzenie to może mieć też wiele dużo groźniejszych przyczyn, jak np. niedrożność jelit, zmiany nowotworowe czy zatrucia. Niepokój farmaceuty powinni wzbudzić pacjenci często wracający do apteki po środki przeczyszczające oraz skarżący się na dodatkowe objawy, takie jak bóle brzucha, wymioty, naprzemiennie występujące zaparcia i biegunki oraz pojawienie się krwi w stolcu. Powinny one skłonić chorego do wizyty u lekarza.

W profilaktyce zaleca się przede wszystkim wzmożoną aktywność fizyczną, dietę bogatą w błonnik, spożywanie dużej ilości płynów. Należy również słuchać organizmu i nie tłumić jego potrzeb fizjologicznych. Można również zastosować bakterie probiotyczne regulujące pracę jelit oraz preparaty z błonnikiem, jeśli brakuje go w diecie. Według zaleceń dietetycznych powinniśmy spożywać około 25-30g blonnika dziennie. Doraźnie pacjent może skorzystać z szerokiej gamy preparatów przeczyszczających, jednak z zastrzeżeniem, że preparaty te nie powinny być nadużywane. Ich przewlekłe stosowanie powoduje zaparcia nawykowe, kiedy to jelito przestaje samodzielnie funkcjonować i traci wrażliwość na zalegającą masę kałową.

Biegunka
O biegunce mówi się, kiedy pacjent wypróżnia się kilka razy dziennie, a jego stolec ma półpłynną lub płynną konsystencję. Dodatkowo mogą się pojawić bóle w podbrzuszu, gorączka, nudności i wymioty. Niepokojąca powinna być obecność krwi w stolcu. Dlatego też tak ważny jest wywiad z pacjentem i w razie potrzeby skierowanie go do lekarza.
Biegunka przybiera dwie podstawowe formy. Postać ostrą najczęściej wywołują zakażenia wirusowe, bakteryjne, działania niepożądane leków, np. antybiotyków, hormonów tarczycy, chemioterapeutyków, a także toksyny. Szczególnym przypadkiem biegunki o etiologii bakteryjnej jest tak zwana biegunka podróżnych, którą wywołuje lokalna flora bakteryjna egzotycznego kraju, do której organizm nie jest przyzwyczajony.

Podziału biegunek przewlekłych dokonuje się na podstawie mechanizmów ich powstawania. Można wyróżnić biegunki: osmotyczne (trawiony pokarm ma wysoki ładunek osmotyczny i wydzielana jest większa ilość wody w jelitach), sekrecyjne (wzrost wydzielania jelitowego), wysiękowe (wzrost ilości wody spowodowany stanem zapalnym i wysiękiem), motoryczne (przyśpieszona motoryka jelit) oraz tłuszczowe (spowodowane nieprawidłowym trawieniem tłuszczów). Większość biegunek przewlekłych powodują nieprawidłowa dieta i niezdrowy tryb życia. Na te dolegliwości wpływ mają np. zespół jelita drażliwego, nadczynność tarczycy i inne zaburzenia hormonalne, niektóre leki stosowane przewlekle, celiaklia, a także środki przeczyszczające. W przypadku pojawiania się biegunki przewlekłej bezwzględna jest wizyta u lekarza.

Pacjenci z biegunką powinni przyjmować duże ilości płynów, aby się nie odwodnić. Ich dieta powinna być lekkostrawna. Jeśli chodzi o leki, farmaceuta może zaproponować preparaty elektrolitowe, a w przypadku biegunek ostrych również probiotyki zawierające naturalne bakterie jelitowe, które przywrócą równowagę jelit. W przypadku biegunki przewlekłej wybór leków należy pozostawić w gestii lekarza. Objawy zatrzymać mogą tak zwane leki adsorpcyjne (np. węgiel leczniczy) lub hamujące perystaltykę jelit (np. loperamid), przy ich zalecaniu należy jednak zachować rozwagę, ponieważ zahamowanie biegunki powoduje zatrzymanie toksyn w organizmie i może prowadzić do wydłużenia się stanu chorobowego.


Zgaga – Podstawowe zalecenia

  • unikanie potraw i napojów potęgujących dolegliwości oraz racjonalna dieta
  • nieprzejadanie się
  • unikanie alkoholu i papierosów
  • spożywanie kolacji co najmniej dwie godziny przed snem
  • odpoczynek w pozycji z lekko uniesionym tułowiem
  • redukcja nadwagi

Dolegliwości żołądkowo-jelitowe – profilaktyka

  • racjonalna dieta bogata w naturalny błonnik z produktów zbożowych oraz owoców, tłuszcze roślinne i warzywa, a uboga w tłuszcze zwierzęce i produkty ciężkostrawne
  • regularne spożywanie posiłków
  • wykluczenie wszelkich używek
  • ograniczenie spożycia soli kuchennej i cukru
  • nieprzejadanie się
  • wzmożona aktywność fizyczna
  • wsłuchiwanie się w naturalny rytm organizmu

Środki przeczyszczające

Mechanizm działania

Przykłady substancji

zwiększenie objętości mas kałowych

błonnik

powlekanie i zmiękczanie

parafina

drażnienie jelita powodujące zwiększenie jego przepuszczalności dla wody oraz pobudzenie perystaltyki

aloes, bisakodyl, sennozydy

zwiększenie ciśnienia osmotycznego i zatrzymanie wody w jelicie

laktuloza, siarczan magnezu i sodu, gliceryna

4.9/5 - (10 votes)

Nikt nie pyta Cię o zdanie, weź udział w Teście Zaufania!

To 5 najczęściej kupowanych leków na grypę i przeziębienie. Pokazujemy je w kolejności alfabetycznej.

ASPIRIN C/BAYER | FERVEX | GRIPEX | IBUPROM | THERAFLU

Do którego z nich masz zaufanie? Prosimy, oceń wszystkie.
Dziękujemy za Twoją opinię.

POLECANE DLA CIEBIE

START TYPING AND PRESS ENTER TO SEARCH