Czy łupież jest chorobą?

Nie wszyscy uważają łupież za chorobę. Czasami przyspieszone złuszczanie naskórka  uznaje się dla pewnych rodzajów skóry za normalne.

Łupież (pityriasis) to schorzenie dermatologiczne owłosionej skóry głowy, objawiające się nadmiernym złuszczaniem naskórka, które najczęściej wywołuje mikroskopijny grzyb o nazwie Malassezia furfur (dawna nazwa Pityrosporum ovale).

Gatunek Pityrosporum po raz pierwszy opisał Rivolta w 1873 roku, a rok później Malassez powiązał obecność drożdżaków w warstwie rogowej naskórka ze złuszczaniem się skóry głowy.
Ze względu na kształt grzybów, przypominający drożdże, nazywa się je drożdżakami. Egzystują one na ludzkiej skórze, pozostając w harmonii z innymi drobnoustrojami. Stanowią część flory saprofitycznej, podobnie jak tysiące innych drobnoustrojów. U osób dotkniętych łupieżem zauważono nadmierny wzrost populacji Malassezia furfur, nie wiadomo jednak dlaczego tak się dzieje.

Przyczyny
Łupież zwykły owłosionej skóry głowy dotyczy ludzi w każdym wieku; najczęściej pojawia się w okresie dojrzewania, a szczyt zachorowań przypada około 40. roku życia. Szacuje się, że dolegliwość ta występuje nawet u 70 proc. ludności, częściej u mężczyzn. Łupież może przebiegać z mniej lub bardziej nasilonym łojotokiem (łupież suchy i tłusty). Do jego powstania przyczyniają się zarówno czynniki zewnętrzne, jak i wewnętrzne. Do przyczyn wewnętrznych zalicza się m.in. zaburzenia hormonalne, osłabienie organizmu, stres, niewłaściwe odżywianie oraz predyspozycje genetyczne. Czynniki zewnętrzne, które mogą wywołać lub nasilić problem, to na przykład nadmierne używanie środków do stylizacji włosów, niewystarczające spłukiwanie szamponu bądź suszenie włosów gorącym strumieniem powietrza. Pojawienie się łupieżu nie powinno być traktowane jako dowód na niedostateczną higienę. Nawet osoby pedantycznie dbające o czystość mogą być dotknięte tym schorzeniem, ponieważ jest to choroba skórna z grupy grzybic.

Łupież nasila się zimą, a ustępuje latem.

Objawy
Choroba charakteryzuje się widocznym złuszczaniem się naskórka skóry głowy. Złuszczanie to ma zwykle postać białych, łatwo oddzielających się albo silnie przylegających do podłoża łusek. Jest to efekt nadmiernego i zbyt szybkiego namnażania się komórek naskórka, czyli jego hiperproliferacji. Proces złuszczania się naskórka normalnie odbywa się w sposób niezauważalny i trwa około 28 dni. Za wytwarzanie coraz to nowych komórek złuszczającego się naskórka odpowiedzialne są zawarte w nabłonku keranocyty. Być może to właśnie obecność grzybów sprawia, że keranocyty przyspieszają proces odnowy naskórka i skracają go nawet czterokrotnie. Objawom tym często towarzyszą uporczywy świąd i podrażnienia na skutek uwalniania się i wzrostu stężenia wolnych kwasów tłuszczowych pod wpływem lipolizy.

Łupież jest łagodną postacią łojotokowego zapalenia skóry (seborrhoea dermatitis). W łupieżu suchym nie występują dodatkowe objawy zapalne, natomiast łupież tłusty łączy się z silnym łojotokiem. Naskórek złuszcza się i zlepia, tworząc rodzaj skorupy z żółtymi, tłustymi strupami przylegającymi do skóry głowy, często z objawami zapalnymi i świądem. Uporczywy łupież tłusty (łojotokowy) prowadzi czasem do znacznego osłabienia włosów, ich wypadania, a nawet łysienia.

Leczenie
Do leczenia łagodnych postaci łupieżu stosuje się szampony, maści, kremy i płyny o działaniu przeciwłupieżowym, zawierające substancje aktywne: siarczek selenu, pirytonian cynku, pochodne dziegciowe, ketokonazol, flutrimazol i inne pochodne imidazolowe. W zaawansowanych, przewlekłych i opornych na leczenie postaciach choroby preparaty te są używane jedynie jako środki wspomagające. Leczenie podstawowe polega na miejscowym stosowaniu kremów i maści zawierających związki siarki, kwas salicylowy i sterydy.

– Z uwagi na przewlekły charakter tej choroby, nie mniej ważne od samego leczenia jest uświadomienie pacjentowi konieczności regularnego stosowania zaleconej kuracji i jej kontynuowania po ustąpieniu zewnętrznych objawów. Po wyleczeniu stanu ostrego należy co jakiś czas stosować zapobiegawczo preparaty o działaniu przeciwłupieżowym – podkreśla dr n. med. Aleksandra Kaszuba z Kliniki Dermatologii, Dermatologii Dziecięcej i Onkologicznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.

Siarczek selenu wykazuje działanie cytostatyczne na komórki naskórka i mieszków włosowych, co zmniejsza zaczerwienienie, świąd i złuszczanie, poza tym ogranicza namnażanie Malassezia furfur oraz nużeńca ludzkiego (Demodex folliculorum). Jest to istotne, ponieważ w przebiegu łupieżu pacjent często odczuwa swędzenie i drapie skórę głowy, w wyniku czego powstają liczne zadrapania i przeczosy, czyli linijne ubytki w skórze.
Ketokonazol jest jednym z najskuteczniejszych środków w leczeniu łojotokowego zapalenia skóry i łupieżu. Wykazuje właściwości przeciwzapalne i antyoksydacyjne, reguluje pracę gruczołów łojowych.
Najnowszą przebadaną substancją z grupy środków przeciwgrzybiczych jest flutrimazol. Jest to substancja aktywna z grupy pochodnych imidazolowych. Działa na dermatofity, grzyby drożdżopodobne (Candida albicans, Malassezia furfur) i grzyby pleśniowe.

Całkowite wyleczenie łupieżu nie jest możliwe. Nawroty objawów są częste, następują nawet po dwóch tygodniach. Wiąże się to z mechanizmem działania dostępnych leków i etiologią choroby. Leki przeciwgrzybicze hamują wzrost grzybów Malassezia furfur, ale nie likwidują ich całkowicie. Kurację przeciwłupieżową należy powtarzać, lecz jednocześnie trzeba pamiętać, że może mieć działanie niepożądane. Siarczki wzmagają łojotok, pirytonian cynku słabo działa na grzyby i wymaga częstego stosowania lub bardzo dużego stężenia, ketokonazol wywołuje świąd i nadwrażliwość na promienie UV. Substancje aktywne w nadmiernym stężeniu mogą uszkadzać cebulki włosowe, co prowadzi do wypadania włosów. Długotrwałe używanie leczniczych szamponów przeciwłupieżowych może powodować ostre reakcje alergiczne, dlatego powinno się je stosować maksymalnie trzy razy w tygodniu.

Szampony lecznicze, mimo zawartości substancji kosmetycznych, nie spełniają istotnej funkcji pielęgnacyjnej. Umyte nimi włosy źle się układają i często mają nieprzyjemny zapach. Dlatego w opinii lekarzy dermatologów optymalne leczenie polega na naprzemiennym stosowaniu leku przeciwłupieżowego i profilaktycznie działającego kosmeceutyku. Dermokosmetyk powinien zawierać substancje hamujące wzrost grzybów, ale w mniejszym stężeniu. Dobry kosmeceutyk musi też nawilżać skórę głowy i włosy przesuszone działaniem substancji przeciwłupieżowych. Takie właściwości nawilżające w szamponach wykazuje np. kwas hialuronowy.

– Pacjenci często sami doskonale rozpoznają łupież i podejmują leczenie preparatami dostępnymi w aptece bez recepty. Najczęściej są to szampony przeciwłupieżowe. Zdarza się, i to wcale nierzadko, że po pewnym czasie stosowania któregoś z nich zauważają jego mniejszą skuteczność. Bywa tak dlatego, że Pityrosporum ovale potrafi wytworzyć szczepy oporne na substancje aktywne zawarte w stosowanym szamponie. Oznacza to nawrót objawów schorzenia, czyli nasilone złuszczanie się komórek skóry głowy. Należy wówczas zmienić dotychczasowy preparat na zawierający inną substancję przeciwgrzybiczą, która wykaże aktywność także wobec szczepów drożdżaka o zwiększonej oporności – mówi dr n. med. Aleksandra Kaszuba.
Łupież to choroba dermatologiczna, której nie powinno się bagatelizować i czekać aż sama zniknie. Jeśli problem nadmiernego złuszczania się skóry głowy często powraca, najlepiej udać się do dermatologa.

#Łojotokowe zapalenie skóry
Łupież leczony niewłaściwie lub całkowicie zaniedbany może przejść w postać znacznie cięższą – łojotokowe zapalenie skóry, zwane również wypryskiem łojotokowym. Schorzenie to może obejmować nie tylko skórę głowy, lecz także inne części ciała: twarz, plecy, a nawet klatkę piersiową.

#Preparaty przeciwłupieżowe

• Zawarty w szamponie Selsun blue roztwór disiarczku selenu (1 proc.) ma działanie przeciwgrzybicze i cytostatyczne, czyli hamuje nadmierne złuszczanie, zaczerwienienie i świąd. Preparat jest dostępny w dwóch wariantach: do włosów normalnych i do włosów tłustych. Można go kupić również w formie wygodnych jednorazowych saszetek.
• Szampon Prolab zawiera pirytonian cynku, który likwiduje nawet ciężkie postaci uporczywego łupieżu i zapobiega jego nawrotom, ponieważ osłabia wzrost mikroorganizmów. W skład preparatu wchodzi także witamina B5 (pantenol), która przenika do włókna włosa i wzmacnia jego strukturę, działając jednocześnie odżywczo i relaksująco na skórę głowy.
• W skład linii Dermoactive wchodzą dwa szampony przeciwłupieżowe (zwalczające łupież suchy i tłusty) oraz szampon kondycjonujący, który utrwala rezultaty kuracji przeciwłupieżowej. Szampon do włosów z łupieżem tłustym zawiera: ketokonazol (1 proc.), oktopiroks (1 proc.), mocznik (3 proc.) oraz witaminy A i F, natomiast szampon do włosów z łupieżem suchym – ketokonazol (2 proc.), mocznik (3 proc.), AHA i L-argininę.
• Receptura szamponu przeciwłupieżowego Klorane łączy tymol (wyciąg z hiszpańskiego czerwonego tymianku) i pirytonian cynku. Składniki te zapobiegają proliferacji drożdżaka i oczyszczają skórę głowy. Kompleks glinki delikatnie usuwa komórki nabłonka płaskiego i absorbuje łój skórny. Szampon nawilża skórę głowy i zmniejsza uczucie świądu.
• Szampon Ducray Kelual DS zawiera dwa uzupełniające się składniki aktywne: cyklopiroksolaminę i pirytonian cynku. Działają one przeciwgrzybiczo, eliminują łupież, swędzenie i zaczerwienienie skóry.
• Szampon Ocerin OPX zawiera oktopiroks, mocznik i pochodną kwasu undecylenowego. Tak dobrane składniki aktywne zapewniają działanie przeciwłupieżowe, nawilżające i keratolityczne oraz regulują pracę wydzielania gruczołów łojowych.
• Szampon Ocerin PTZ zawiera pirytonian cynku, mocznik i pochodną kwasu undecylenowego. Szampon ogranicza rozwój grzyba Malassezia furfur, zmniejsza wydzielanie łoju i niweluje świąd skóry głowy.
• W przypadku włosów z tendencją do przetłuszczania się i jednocześnie złuszczania skóry głowy zaleca się szampon Ocerin Bio-Active z glukooligosacharydem, który chroni mikroflorę saprofityczną skóry.
• W skład linii Dercos wchodzi szampon zwalczający łupież z dwusiarczkiem selenu (1 proc.) w dwóch formułach: do włosów suchych oraz do włosów normalnych i przetłuszczających się, a także szampon usuwający łupież i wzmacniający włosy. Takie właściwości uzyskano dzięki uzupełnieniu receptury szamponu witaminą PP, która pobudza mikrokrążenie i produkcję ceramidów.
• Szampon H-Sebopurin z linii Pharmaceris H z ekstraktem z łopianu reguluje nadmierne przetłuszczanie się skóry głowy. Witamina B3 zmniejsza wydzielanie łoju skórnego, oktopiroks przywraca równowagę mikroflory naskórka, gliceryna głęboko nawilża włosy, a proteiny pszeniczne poprawiają ich elastyczność i gładkość.
• Szampon FarMed działa przeciwgrzybiczo, przeciwłojotokowo i przeciwbakteryjnie. Oktopiroks zwalcza grzyby Malassezia furfur, prowitamina B5 i bisabolol działają kojąco na odwodniony i łuszczący się naskórek. Witaminy A, E i H sprawiają, że włosy stają się jedwabiste, miękkie i podatne na układanie.
• Chlorek 1-metylonikotynamidu zawarty w szamponie Dermena Plus działa przeciwgrzybiczo, przeciwzapalnie i przeciwłojotokowo. Powoduje szybkie ustąpienie łupieżu, zapobiegając jednocześnie nadmiernemu wypadaniu włosów. Produkt jest dostępny w wygodnych do stosowania saszetkach.
• Przeciwłupieżowa linia Subrina Recept składa się z pięciu szamponów i lotionu. W zależności od potrzeb, można wybrać szampon odświeżający skórę głowy (z mentolem), do włosów przetłuszczających się (z wyciągiem z pomarańczy), do włosów suchych (z olejkiem z oliwek), do wrażliwej skóry głowy (z ekstraktem z aloesu) albo Intensive (z olejkiem z drzewa herbacianego). We wszystkich preparatach aktywnymi substancjami przeciwłupieżowymi są pirytonian cynku albo oktopiroks.
• Puri-Ichtilium z linii Pharmaceris P to żel do mycia ciała i skóry głowy ze zmianami łuszczycowymi, który zastępuje tradycyjny szampon. Zawarty w żelu ichtiol niweluje podrażnienia i zmniejsza uczucie swędzenia skóry. Preparat spowalnia proces złuszczania się naskórka.