Co warto wiedzieć o gorączce?

Fizjologiczny poziom temperatury naszego ciała waha się w ciągu doby pomiędzy 36 a 37°C. Wzrost ciepłoty ciała powyżej 37°C często jest sygnałem procesu chorobowego. Mówimy wtedy o stanie podgorączkowym lub gorączce – w zależności od jej wartości.

Skok temperatury zwykle spowodowany jest pojawieniem się w organizmie pirogenów, czyli związków gorączkotwórczych. Generują je przede wszystkim bakterie, wirusy i grzyby, ale związki te mogą również pochodzić z innych źródeł. Pirogeny są to obce związki białkowe, które po wniknięciu do organizmu powodują pobudzenie komórek fagocytujących do produkcji pirogenów wewnętrznych, różniących się od swoich prekursorów tym, że mają zdolność pokonywania bariery krew-mózg. Związki te – po przedostaniu się do ośrodkowego układu nerwowego – wpływają na podwzgórze, które zaczyna produkować mediatory prozapalne, a te modyfikują punkt nastawczy organizmu na wyższą temperaturę. Po tej zmianie ciało zaczyna intensywnie produkować energię cieplną.
W zależności od wysokości pomiaru temperatury, wyróżniamy następujące stopnie nasilenia gorączki: temperaturę fizjologiczną – 36-37°C, stan podgorączkowy – 37-37,5(38)°C, umiarkowaną gorączkę – 37,5(38)-39°C, wysoką gorączkę – > 39°C.

Czy gorączka jest potrzebna?
Zjawisko podwyższenia temperatury ciała w czasie trwania zakażenia jest wskazane z punktu widzenia fizjologii. Po pierwsze, wiele mikroorganizmów może żyć i rozwijać się tylko w określonym przedziale temperatur – zbyt wysokie powodują ich wyginięcie. Gorączka wpływa także na zwiększenie procesów fagocytozy oraz indukuje produkcję interferonów i wytwarzanie przeciwciał. Jest to sygnał, że organizm prawidłowo reaguje na obecność zakażenia i walczy z nim.

Jednak długotrwała lub bardzo wysoka temperatura może być szkodliwa dla zdrowia. Może ona prowadzić do zmian komórkowych oraz zaburzeń enzymatycznych i chemicznych w organizmie. Szczególnie niebezpieczna jest dla struktur mózgu, ponieważ białka komórek nerwowych poddane długotrwałemu wpływowi wysokiej temperatury mogą ulec denaturacji. Zjawisko gorączki jest też niebezpieczne dla osób z chorobami układu krążenia, ponieważ produkcja ciepła potrzebnego do osiągnięcia punktu nastawczego termoregulacji wymaga m.in. przyspieszenia akcji serca.

Kiedy zwalczać gorączkę?
Aby zwalczyć gorączkę, należy usunąć jej przyczynę, czyli chorobę, która ją wywołuje. Gdy wysoka temperatura utrzymuje się długo, konieczna jest konsultacja lekarska, ponieważ przyczyn jej wystąpienia może być wiele: od wspomnianych już zakażeń bakteryjnych i wirusowych, które są najczęstszym powodem, poprzez urazy tkanek, zatrucia toksynami, reumatoidalne zapalenie stawów, aż do udarów cieplnych i nowotworów.
Środki przeciwgorączkowe nie usuwają przyczyn wystąpienia podwyższonej temperatury. Eliminują one tylko uciążliwe dla pacjenta efekty towarzyszące, takie jak: dreszcze, poty, bóle mięśniowe i ogólne złe samopoczucie.
Wielu lekarzy twierdzi, że walczenie z gorączką za wszelką cenę nie jest wskazane, ponieważ takie działanie może obniżyć zdolność organizmu do radzenia sobie z patogenami. Podanie środków przeciwgorączkowych jest zasadne, gdy temperatura utrzymuje się przez dłuższy czas lub osiąga niebezpiecznie wysoki pułap i mogłaby zagrażać zdrowiu pacjenta. Pożądane jest też podawanie leków przeciwgorączkowych małym dzieciom, u których układ termoregulacyjny organizmu nie jest jeszcze w pełni sprawny, a także osobom starszym, dla których może stanowić zagrożenie życia.

Jak mierzyć temperaturę?
Temperaturę ciała można mierzyć w czterech miejscach: dole pachowym, w jamie ustnej, uchu lub w odbycie. W zależności od miejsca pomiaru, inaczej interpretujemy wyniki. Przy pomiarze w ustach i pod pachą gorączkę oznacza wartość powyżej 37,5°C, w odbycie oraz w uchu fizjologiczna temperatura ciała jest wyższa, dlatego dopiero pomiar przekraczający 38°C może być interpretowany jako gorączka.

Jak obniżyć gorączkę?
W celu obniżenia temperatury ciała można stosować zarówno metody naturalne, jak i sięgnąć po środki farmakologiczne. Choremu należy przykładać zimne okłady na czoło oraz w miejscu przebiegu dużych tętnic. Można również zastosować kilkuminutową kąpiel w wodzie o temperaturze o pół stopnia niższej od temperatury ciała.
Do ziołowych środków znoszących gorączkę należą napotne preparaty z: lipy, bzu czarnego, kory wierzby.
Rynek oferuje szeroki asortyment środków farmakologicznych działających przeciwgorączkowo. Są to leki zawierające paracetamol, kwas acetylosalicylowy, ibuprofen czy metamizol sodowy. W zalecanych dawkach dają one dobre efekty terapeutyczne. Pamiętajmy jednak, żeby przypominać pacjentom, iż dzieciom poniżej 12. roku życia nie podaje się kwasu acetylosalicylowego, który może powodować rzadkie, ale bardzo ciężkie powikłanie – zespół Reye’a wiążący się z uszkodzeniem wątroby i mózgu. Dla młodych organizmów niebezpieczny jest również metamizol; może on wywołać agranulocytozę.

Dzieciom wskazane jest podawanie paracetamolu lub ibuprofenu w dawkach pediatrycznych. Rodzice mają do wyboru postać zawiesiny, syropu lub czopków.

#Rodzaje termometrów