Choroba zwyrodnieniowa stawów

Z problemem tym boryka się obecnie coraz większa grupa osób. Ryzyko zachorowania rośnie wraz z wiekiem, ale istnieją też dodatkowe czynniki, które mogą powodować rozwinięcie się artrozy – bo tak fachowo nazywana jest ta dolegliwość.

Na aptecznych półkach mamy wiele suplementów diety i leków, które można zaproponować pacjentom cierpiącym na bóle stawów. Warto udzielić im również fachowej porady farmaceutycznej, ponieważ w przypadku tej choroby bardzo ważna jest też profilaktyka.

Co to jest artroza?
Artroza to fachowa nazwa choroby zwyrodnieniowej stawów. Może ona zaatakować każdy staw w organizmie, jednak najczęściej występuje w obrębie kolan, bioder, kręgosłupa, oraz palców rąk i stóp. W wyniku jej rozwoju następuje zużycie chrząstki, a z biegiem czasu także pozostałych elementów budujących staw, czyli więzadeł, mazi oraz kości i ścięgien. Proces ten, spowodowany zaburzeniami równowagi w tworzeniu i degradacji chrząstki, może mieć przyczyny mechaniczne i biologiczne. Patologiczny stan elementów narządu ruchu wywołuje miejscowe zapalenie, które jest przyczyną dolegliwości bólowych oraz obrzęku. Także samo zużycie stawu i jego nieprawidłowe funkcjonowanie powodują u chorego ból przy poruszaniu (w poważniejszych stanach chorobowych może utrzymywać się cały czas – również podczas spoczynku) oraz ograniczają ruchomość. W bardzo zaawansowanych przypadkach obserwuje się także zmiany kształtu stawów.

Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje choroby zwyrodnieniowej. W przypadku postaci pierwotnej ciężko jest ustalić dokładną przyczynę rozwoju. Ryzyko jej wystąpienia rośnie z wiekiem. Istnieje również artroza wtórna, która powstaje w wyniku działania konkretnych czynników: urazów, zakażeń bakteryjnych, innych chorób stawów, jak na przykład RZS (reumatoidalne zapalenie stawów), oraz zaburzeń hormonalnych czy cukrzycy. Rozpoznania dokonuje się na podstawie dokładnego wywiadu lekarskiego oraz badań obrazowych – RTG, USG, tomografii lub rezonansu. Nieleczona artroza może prowadzić do niepełnosprawności. Choć jest chorobą nieuleczalną, prawidłowo prowadzona terapia umożliwia pacjentom normalne funkcjonowanie.

Przyczyny rozwoju
Artroza to choroba wynikająca z naturalnego zużywania się elementów budujących staw i dlatego może pojawić się wraz z upływem lat. Jednak istnieją również czynniki zewnętrzne, które mogą predestynować do wystąpienia dolegliwości. Ryzyko zmian zwyrodnieniowych zwiększa przede wszystkim otyłość – nieunormowana masa ciała stanowi obciążenie dla stawów. Poza tym zwyrodnienia mogą powstać w wyniku osłabienia mięśni szkieletowych. Ważne są również czynniki zawodowe, jak na przykład obciążanie stawów podczas dźwigania, pracy przy komputerze lub długotrwałego przebywania w pozycji klęczącej, oraz różnego rodzaju sporty uprawiane wyczynowo. Do sportów, które mocno eksploatują poszczególne stawy należą: podnoszenie ciężarów, piłka nożna, taniec czy koszykówka. Na wystąpienie choroby zwyrodnieniowej stawów bardziej narażone są kobiety, a także pacjenci z predyspozycjami genetycznymi.

Profilaktyka najważniejsza
Aby zapobiec chorobie lub zminimalizować jej objawy, warto przestrzegać zasad profilaktyki. Najbardziej wskazany jest umiarkowany wysiłek fizyczny w celu utrzymania prawidłowej ruchomości stawów oraz wzmocnienia mięśni szkieletowych. Oczywiście należy również wyeliminować zewnętrzne czynniki powodujące zmiany zwyrodnieniowe, a przy poważnych problemach odciążać stawy podczas codziennych czynności. Służą temu ortezy, kule itp.

Poza tym należy utrzymywać prawidłową masę ciała oraz wdrożyć zbilansowaną dietę bogatą w tłuszcze roślinne, ryby oraz owoce i warzywa. Funkcjonowanie stawów wspomagają przede wszystkim witaminy E, A i C oraz selen, dlatego powinno się wybierać produkty bogate w te składniki pokarmowe. Warto też wzbogacić dietę w białko oraz wapń, które można znaleźć w produktach mlecznych.

Bardzo dobre efekty w walce z chorobą daje fizjoterapia. Pozwala ona zwiększyć ruchomość stawów oraz wzmocnić mięśnie. Poza tym zabiegi zmniejszają stany zapalne i przynoszą ulgę w dolegliwościach bólowych. Skuteczna jest również krioterapia. Niektórym chorym ulgę przynosi rozgrzewanie obolałych miejsc.

Leczenie farmakologiczne
Bardzo często pacjent wymaga leczenia farmakologicznego. Niestety dostępne obecnie leki nie likwidują już powstałych zmian, mogą jedynie zahamować rozwój choroby i zmniejszyć dolegliwości. Osobom cierpiącym na artrozę lekarze bardzo często zalecają zażywanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Warto przypomnieć pacjentowi, że należy je zażywać po jedzeniu. Należy również przestrzec go przed przewlekłym stosowaniem NLPZ, które mogą osłabiać działanie leków obniżających ciśnienie krwi oraz są niewskazane przy problemach z nerkami lub wrzodach żołądka (wówczas można np. zastosować je w postaci zewnętrznej – żelu lub maści).

Poza tym można zaproponować pacjentom dostępne bez recepty suplementy diety zawierające chondroitynę i glukozaminę, które budują elementy stawu, oraz kwas hialuronowy – główny składnik mazi stawowej. Ich podawanie może wypłynąć na poprawę funkcjonowania stawów i regenerację miejsc objętych chorobą. W najnowszych preparatach pojawia się również kolagen typu II, który u człowieka występuje tylko w stawach. Wpływa na ich elastyczność i wytrzymałość, chroni przed autoagresją. Niektóre suplementy zwierają również imbir i wyciąg z owoców awokado, które mają działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe. Obecna w wielu preparatach witamina C jest odpowiedzialna za syntezę tkanki łącznej.

W ciężkich przypadkach lekarz może zalecić dostawowe podanie kwasu hialuronowego zwiększającego lepkość mazi stawowej lub glikokortykosteroidów działających przeciwzapalnie. Gdy staw jest mocno zniszczony, wskazany może być również zabieg operacyjny, podczas którego choremu wszczepiane są endoprotezy zastępujące jego naturalne elementy. Dla wielu osób taka operacja to jedyna możliwość powrotu do normalnego funkcjonowania.