Bóle gardła

Ból gardła jest bardzo powszechnym objawem. Częstość tej dolegliwości powoduje, że jest ona niesłusznie bagatelizowana przez pacjentów, a czasem nawet przez lekarzy. Tymczasem może mieć związek z refluksem czy alergią.

Gardło – jak na warunki anatomiczne człowieka – to bardzo duży „obszar”. Dzieli się on na trzy części: ustną, krtaniową i nosową (inaczej gardło górne, środkowe i dolne). Krzyżują się w nim dwa bardzo ważne dla człowieka układy: oddechowy i pokarmowy. Oznacza to, że czasami przyczyna dolegliwości (niekiedy bardzo dokuczliwych) może być zlokalizowana poza gardłem.

Infekcyjne bóle gardła
Najczęściej ból gardła powodują ostre infekcje o pochodzeniu wirusowym lub bakteryjnym. Towarzyszy im charakterystyczny zespół objawów. Oprócz kataru, podwyższonej temperatury ciała, bólów głowy i bólów mięśniowo-stawowych, częstym i nasilonym objawem jest ból gardła. Niekiedy może on być objawem dominującym, np. w anginie.

Ból gardła często skojarzony jest z bólem uszu (przy braku zmian patologicznych w ich obrębie). Jest to zjawisko tzw. otalgii, czyli „bólu ucha bez choroby ucha”. Zjawisko to związane jest ze wspólną dla tych organów drogą przewodzenia bodźców bólowych. Otalgia zdarza się także w innych chorobach powodujących ból gardła. Niekiedy bóle te są tak silne, że mogą nasuwać błędne rozpoznanie zapalenia ucha.

Z innych infekcyjnych przyczyn bólów gardła wymienić należy etiologię grzybiczą zwykle pojawiającą się przy długotrwałej kuracji antybiotykami lub sterydami wziewnymi (np. stosowanymi w astmie oskrzelowej), w cukrzycy lub ogólnie pojętych stanach obniżenia odporności organizmu. Jeżeli infekcji grzybiczej nie towarzyszą charakterystyczne naloty na powierzchni błony śluzowej gardła, rozpoznanie choroby w pierwszym etapie może być trudne.

Inne przyczyny
Przyczyn bólu gardła może być wiele. Oprócz tych najbardziej znanych – infekcyjnych – należy również wspomnieć o innych, mniej popularnych, ale także dość często występujących.

Pierwszą z nich są zmiany w obrębie zatok przynosowych, przede wszystkim te przewlekłe. Niekiedy przebiegają one bez nasilonych bólów głowy, co powoduje opóźnienie prawidłowego rozpoznania. Zgromadzona w obrębie jam zatok ropna lub śluzowo-ropna treść spływa do przewodów nosowych, a następnie do nozdrzy tylnych i gardła. Ropa zawiera wiele szkodliwych dla błony śluzowej gardła czynników, które powodują jej wtórne podrażnienie i w efekcie odczyn zapalny. Objawia się to bólem gardła (niekiedy nasilonym), uczuciem zawadzania i zalegania, a w badaniu lekarskim widoczne jest przekrwienie błony śluzowej.

Podobne objawy z tych samych przyczyn mogą powodować zmiany przerostowo-zapalne migdałka gardłowego (popularnie zwanego trzecim) oraz rzadkie – na szczęście – zmiany rozrostowe w części nosowej gardła (w tym nowotwory).

Niedocenianą, a niestety dość częstą przyczyną bólów gardła jest odpływ żołądkowo- przełykowy, zwany też refluksem. Kwasy i enzymy żołądkowe cofające się do gardła, które nie jest fizjologicznie przygotowane na ich działanie, powodują uszkodzenie nabłonka i w efekcie stan zapalny odczuwany jako ból gardła połączony z uczuciem zalegania czy „kuli” w gardle.

Mówiąc o przyczynach związanych z drogą pokarmową, nie zapominajmy o alergii na niektóre pokarmy – alergia też jest zaliczana do zapaleń.

Inna stosunkowo często spotykana przyczyna dolegliwości bólowych to przewlekłe ropne zapalenie migdałków podniebiennych. W tym schorzeniu ropa jest stale obecna w miąższu migdałków. Objawem dominującym może być ból gardła o różnym nasileniu.

Sposoby na ból gardła
W przypadku bólu gardła najlepiej skierować pacjenta na konsultacje lekarskie, zwłaszcza z laryngologiem. Niestety nie zawsze jest to możliwe, wówczas na farmaceutę spada obowiązek doradzenia odpowiednich środków leczniczych. Ich wybór zależy od objawów towarzyszących bólowi gardła. Jeżeli pacjent dodatkowo uskarża się na katar oraz ma niewielką gorączkę (37-380C), możemy polecić mu leki obniżające temperaturę oraz przeciwbólowe. Natomiast jeśli temperatura jest bardzo wysoka, a ból gardła silny, oprócz leków niezbędna będzie wizyta chorego u lekarza.

Zawsze przy bólach gardła, niezależnie od ich etiologii, należy stosować leki o działaniu miejscowym, czyli bezpośrednio na błonę śluzową gardła. Gama potencjalnych środków jest bardzo duża. Stosowane niegdyś „płukanki” ziołowe (np. z szałwii, rumianku, babki lancetowatej) są wypierane przez nowoczesne preparaty. Charakteryzują się one wysoką skutecznością, a także – co ma duże znaczenie – są produkowane w bardzo wygodnych do stosowania postaciach (płyn, tabletki, aerozol). Oczywiście nie należy całkowicie odrzucać środków na bazie ziół, jednak przygotowanie „ziółek” jest zwykle dość skomplikowane, a ich skuteczność bywa dyskusyjna.

Warte polecenia są preparaty zawierające chlorowodorek benzydaminy. Są przystępne cenowo, ale – co ważniejsze – ich działanie miejscowe jest złożone, wielokierunkowe i skuteczne. Chlorowodorek benzydaminy jest środkiem przeciwzapalnym, przeciwbólowym, miejscowo znieczulającym i antyseptycznym. Hamuje powstawanie w naczyniach zmian zapalnych wywoływanych przez pobudzone leukocyty. Działa stabilizująco na błony komórkowe. Hamuje przepuszczalność naczyń, co zapobiega obrzękom delikatnej błony śluzowej gardła. Dobrze przenika przez błonę śluzową, gromadząc się przede wszystkim w tkankach zmienionych zapalnie. Dzięki tym właściwościom lek ten może być skuteczny zarówno przy anginie, infekcji grypowej, grzybiczej, jak i w przypadku alergii pokarmowej lub przy podrażnieniu gardła w refluksie. Warto dodać, że w minimalnym stopniu wchłania się do krążenia ogólnego.

Z innych środków działających miejscowo należy wymienić preparaty zawierające dichlorowodorek chlorheksydyny, salicylan choliny czy ambazon. Są to leki działające na powierzchni błony śluzowej i mają głównie działanie odkażające.

Pamiętajmy, że jeżeli ból gardła utrzymuje się mimo przyjmowania wyżej wymienionych środków lub jest bardzo silny i towarzyszy mu wysoka temperatura, musimy koniecznie skierować pacjenta do lekarza specjalisty.