Bezsenność – choroba XXI wieku

Bezsenność jest coraz częstszą dolegliwością. Zetknięcie z problemem bezsenności powinno być połączone z rozważaniem odnośnie jej pochodzenia, a każde postępowanie terapeutyczne należy opierać na leczeniu przyczynowym.

Przyjmuje się, że przeciętny człowiek przesypia nawet jedną trzecią swojego życia, co potwierdza fakt, iż sen jest jego integralną częścią i podstawową potrzebą. Występują dwie główne fazy snu: sen wolnofalowy (Non-REM) i paradoksalny (REM), z których pierwszy charakteryzuje się somatycznymi właściwościami regeneracyjnymi, drugi natomiast regeneruje mózg i funkcje psychiczne. Tylko prawidłowo przebiegające i cyklicznie powtarzające się okresy kolejnych faz snu, o odpowiedniej długości, zapewniają właściwy odpoczynek i odbudowę sił. Wszelkie nieprawidłowości określane mianem zaburzeń snu, mogą prowadzić do dezorganizacji funkcjonowania indywidualnego i społecznego, negatywnie wpływać na stan zdrowia i ogólną sprawność organizmu. Mylne są więc popularne poglądy, że z wiekiem potrzeba snu spada, wprawdzie zapotrzebowanie na sen jest kwestią indywidualną, jednak względnie stałą przez większość życia.

Niestety zaburzenia snu stały się bardzo powszechnym problemem, wśród których najczęstszą formą jest bezsenność, inaczej insomnia. Stanowi ona około 90 proc. wszystkich zaburzeń i trzecią pod względem częstości występowania skargę zgłaszaną lekarzom przez pacjentów. Wszelkie doniesienia co do bezsenności sprawiają, że zasługuje ona na miano choroby cywilizacyjnej XXI wieku.

Objawy

Zdiagnozowanie bezsenności jest dość kłopotliwą kwestią, często ze względu na brak świadomości i poczucia choroby wśród pacjentów. Według definicji, insomnia jest subiektywnym odczuwaniem złej jakości i długości snu, które wyraźnie pogarsza funkcjonowanie w ciągu dnia i utrzymuje się odpowiednio długo, tj. przynajmniej trzy razy w tygodniu przez minimum miesiąc. Dodatkowo u osób cierpiących na bezsenność występują trudności w utrzymaniu ciągłości snu oraz zbyt wczesne budzenie się, czego efektem jest drażliwość, spadek koncentracji, obniżenie nastroju, brak energii do działania, a nawet poczucie lęku. Objawy mogą pojawiać się:
• przygodnie i trwać przez kilka dni, na przykład pod wpływem silnego stresu czy zmiany strefy czasowej – bezsenność przejściowa;
• krótkotrwale, mogą towarzyszyć nagłej chorobie somatycznej, ciąży, czy menopauzie i utrzymywać się nie dłużej niż miesiąc – bezsenność krótkotrwała;
• przewlekle, występując często i trwając powyżej miesiąca – bezsenność chroniczna.

Przyczyny

Zaburzenia snu dotykają całej populacji, jednak niektóre grupy narażone są w większym stopniu. Częstość występowania bezsenności wzrasta z wiekiem i zdecydowanie częściej dotyka ludzi starszych, ale też osoby ze współistniejącymi schorzeniami. Na bezsenność cierpi nawet 50 proc. Polaków, a zgodnie z badaniami TNS OBOP wśród chorych aż 42 proc. to osoby powyżej 65. r.ż., natomiast w grupie wiekowej do 24. r.ż. jest to około 5 proc. Najprawdopodobniej jest to związane ze zmianami fizjologicznymi wieku podeszłego, ustaniem aktywności zawodowej, bądź też poczuciem osamotnienia. Wśród osób do 40. roku życia nie ma większego zróżnicowania, jeżeli chodzi o płeć chorych, natomiast u starszych problem dwa razy częściej dotyka kobiet niż mężczyzn. Zaobserwowano również, iż istotnymi czynnikami predysponującymi do wystąpienia choroby są uwarunkowania genetyczne oraz status socjoekonomiczny. Choroba dotyka osoby zamożne żyjące pod presją czasu i w ciągłym stresie, jak również uboższych, czy bezrobotnych.

Niejednokrotnie trudno jest uchwycić konkretną przyczynę bezsenności, jednak w wielu przypadkach dokładny wywiad z pacjentem pozwala ujawnić okoliczności sprzyjające chorobie. Najczęściej są to współistniejące dolegliwości neurologiczne, przewlekły stres, zaburzenia psychiczne, lękowe, depresje oraz psychozy, powodujące pobudzenie emocjonalne i zaburzenia przekaźnictwa synaptycznego. Do wystąpienia choroby przyczyniają się również schorzenia ogólnoustrojowe i związane z nimi dolegliwości, jak też odstawienie przewlekle nadużywanych substancji o działaniu ośrodkowym m.in. etanolu, środków psychoaktywnych, leków nasennych. Jeśli u pacjenta nie stwierdza się podłoża psychicznego ani somatycznego choroby, można mówić o tzw. bezsenności psychofizjologicznej. Należy jednak pamiętać, iż niezależnie od przyczyny nieleczona przewlekła bezsenność, oprócz zaburzeń funkcjonowania w życiu codziennym, może przyczynić się do rozwoju wielu chorób, w tym nadciśnienia, chorób serca, cukrzycy.

Higiena snu

Tylko około 30 proc. osób z zaburzeniami snu i dotkniętych bezsennością zgłasza swój problem lekarzowi, zdecydowana większość próbuje radzić sobie samodzielnie lub udaje się po poradę do apteki. Zarówno dla lekarza, jak i farmaceuty, oczywiste powinno być zwrócenie uwagi chorego na szeroko pojętą higienę snu, bowiem zdarza się, że najważniejsze jej zasady są niestety bagatelizowane. Jeśli to możliwe, istotne jest też ustalenie czynnika wywołującego dolegliwości, wyeliminowanie przyczyn zewnętrznych oraz chorób, które mogą w swych objawach powodować zaburzenia snu.

Należy uświadomić pacjentowi, aby starał się kłaść spać i wstawał o stałej porze, unikał spożywania obfitych i ciężkostrawnych posiłków przed snem, picia mocnej herbaty, kawy, alkoholu oraz napojów zawierających kofeinę. Istotna jest również temperatura w sypialni, najlepiej około 20oC, wygodny i swobodny strój nocny oraz odpowiednie zaciemnienie miejsca, w którym śpimy. Pomocna może okazać się gorąca kąpiel, wieczorny spacer, ćwiczenia oddechowe i inne metody relaksacyjne.

Jeśli – mimo starań – trudności ze snem utrzymują się i mają wpływ na funkcjonowanie w ciągu dnia, warto zaproponować pacjentowi melatoninę, jako lek pierwszego wyboru w leczeniu zaburzeń snu, szczególnie spowodowanych rozregulowanym rytmem okołodobowym. Melatonina pomoże wyregulować zegar biologiczny, ułatwi zasypianie i poprawi długość oraz głębokość snu.

Preparaty ziołowe

Powszechna dostępność leków ziołowych oraz panujące przekonanie o ich bezpieczeństwie sprawiły, że są często wybierane jako alternatywna metoda wspomagająca zasypianie. Jednak ziołowe produkty mogą jedynie wspomagać zasypianie, nie wpłyną natomiast na parametry snu, jak melatonina. Spośród naturalnych leków melatoninę wyróżnia skuteczność, bezpieczeństwo, brak rozwoju uzależnienia i tolerancji. Produkty ziołowe mogą być wykorzystane w łagodzeniu objawów zaburzeń snu, ponieważ pomagają zredukować stres, działają uspokajająco oraz zmniejszają napięcie mięśniowe, przez co ułatwiają zasypianie. Jednak, w odróżnieniu od melatoniny nie działają na źródło zaburzeń snu. Rzadko również bywają pomocne w przypadku bezsenności przewlekłej, która najczęściej wymaga konsultacji z lekarzem, dogłębnego rozpoznania problemu, a czasem leczenia farmakologicznego. Pomimo, iż preparaty ziołowe uważane są za względnie bezpieczne, należy zachować ostrożność podczas ich stosowania, gdyż mogą wchodzić w interakcje z innymi lekami.

Do głównych surowców roślinnych stosowanych w łagodzeniu zaburzeń snu należą: korzeń kozłka lekarskiego (Valerianae radix), liść melisy (Melissae folium), szyszki chmielu (Lupuli strobilus), kwiat lawendy (Lavendulae flos), koszyczek rumianku (Chamomillae anthodium) oraz ziele męczennicy (Passiflorae herbae). Dostępne są preparaty jednoskładnikowe, choć częściej występują połączenia różnych proporcji składników ziołowych. Mogą to być pojedyncze suszone surowce lub ich mieszanki do zaparzania i picia, tabletki, kapsułki, gotowe postaci płynne tj. nalewki, krople, czy syropy.

Melatonina

W leczeniu zaburzeń snu zastosowanie znajduje również wspomniana wcześniej melatonina. Jest to hormon endogenny wydzielany w organizmie człowieka przez szyszynkę, w cyklicznym rytmie okołodobowym. Synteza melatoniny i jej uwalnianie zachodzi tylko w ciemnościach (w godzinach nocnych), a ustaje w dzień. Z wiekiem jednak dochodzi do powolnego zaniku szyszynki, co prowadzi do niedoborów melatoniny, odpowiedzialnej za prawidłowy rytm snu i aktywności, czego skutkiem są często trudności z zasypianiem i bezsenność.

Melatonina wykazuje bezpośredni efekt nasenny w wyniku reakcji z ośrodkowym układem GABA-ergicznym, jednocześnie będąc tzw. chronobiotykiem, czyli dostosowuje rytm snu do zmian oświetlenia i długości trwania dnia i nocy. Melatonina przygotowuje organizm do snu, przyspiesza zasypianie, może redukować ilość przebudzeń w ciągu nocy. Preparaty melatoniny zalecane są dla pacjentów starszych ze zmniejszoną ilością jej endogennego wydzielania, osób mających przesunięcie fazy sen-czuwanie, pracujących w systemie zmianowym, czy podróżujących z różnicą stref czasowych oraz u młodszych z rozregulowanym zegarem biologicznym w wyniku nadużywania sztucznego światła z ekranów.

Terapię melatoniną najlepiej zacząć od dawki 5 mg, którą po kilku tygodniach można zmniejszać według indywidualnego zapotrzebowania. Efekt leczniczy można uzyskać stosując lecznicze dawki melatoniny w formie leku, które wpływają na jakość snu. Niższe dawki jedynie wspomagają samo zasypianie, nie leczą zaburzeń snu.
Wspomaganie zasypiania

Składnikiem wielu preparatów wspomagających zasypianie bywa również L-tryptofan, niezbędny egzogenny aminokwas, który w organizmie ulega kolejno przemianom m.in. do melatoniny, stąd też jego ważna rola w regulacji snu i czuwania. Naturalnym źródłem L-tryptofanu są produkty bogate w białko, tj. mleko, ryby, sery, soja.

Objawy stresu, często będącego przyczyną problemów ze snem, łagodzą również preparaty z magnezem, który hamując uwalnianie amin katecholowych w synapsach nerwowych, zmniejsza pobudliwość układu nerwowego. Suplementacja tym pierwiastkiem przez okres około 8 tygodni znacznie poprawia parametry snu. Podobnie jest z wapniem i potasem, które biorąc udział w powstawaniu potencjałów czynnościowych w komórkach i przewodzeniu impulsów nerwowych, mogą mieć pośredni wpływ na występowanie epizodów bezsenności. Dlatego pacjentom z pobudliwością okołosenną i narażonym na działanie stresu można zaproponować tego typu preparaty, przy czym warto pamiętać, iż na rynku dostępne są również skojarzenia wyciągów ziołowych z jonami magnezu.

Farmakoterapia

Jeżeli chodzi o farmakologiczne leczenie bezsenności to – jak pokazują doświadczenia kliniczne – leki nasenne są często przez pacjentów stosowane przewlekle, mimo wyraźnych zaleceń pozwalających na przyjmowanie ich jedynie przez okres 4 do 6 tygodni. Skutkuje to problemem rozwoju tolerancji i uzależnienia. Ponadto leki nowej generacji (niebenzodiazepinowe) o lepszych parametrach farmakokinetycznych i bardziej selektywnym działaniu stanowią tylko niecałe 10 proc. przepisywanych w Polsce leków nasennych. Podstawowe cechy leków nowej generacji (zopiklonu, zolpidemu, zaleplonu) pozwalają na lepsze i łatwiejsze radzenie sobie z bezsennością. Strategią farmakologicznego leczenia bezsenności jest więc częstsze rekomendowanie leków niebenzodiazepinowych oraz stosowanie ich doraźne, tylko wtedy, gdy pojawią się kłopoty

4.5/5 - (125 votes)

Nikt nie pyta Cię o zdanie, weź udział w Teście Zaufania!

To 5 najczęściej kupowanych leków na grypę i przeziębienie. Pokazujemy je w kolejności alfabetycznej.

ASPIRIN C/BAYER | FERVEX | GRIPEX | IBUPROM | THERAFLU

Do którego z nich masz zaufanie? Prosimy, oceń wszystkie.
Dziękujemy za Twoją opinię.

POLECANE DLA CIEBIE

START TYPING AND PRESS ENTER TO SEARCH