Aby dziecko rosło zdrowo

Wczesne dzieciństwo (zwłaszcza pierwsze trzy lata życia) jest okresem, który ma zasadniczy wpływ na rozwój i zdrowie dziecka, a następnie jakość jego dorosłego życia. Wielu powstałych wtedy zaniedbań nie można już odrobić.

Najzdrowszym pokarmem dla niemowląt i małych dzieci jest mleko matki. Dzieci karmione piersią lepiej się rozwijają. Mniejsze jest u nich ryzyko wystąpienia poważnych infekcji przewodu pokarmowego, układu oddechowego i moczowego. Dzieci te uzyskują też lepsze wyniki w badaniach poziomu inteligencji. Osoby, które w dzieciństwie były przez dłuższy czas karmione piersią, są mniej zagrożone chorobami cywilizacyjnymi, takimi jak nadciśnienie tętnicze, otyłość, choroby układu krążenia.

Wytyczne WHO
Według dotychczas obowiązujących wytycznych WHO dzieci powinny być karmione piersią przynajmniej do 6. miesiąca życia. Ostatnio jednak pojawiły się prace zalecające włączenie innych pokarmów już po 4. miesiącu życia. Kobieta może karmić piersią tak długo, jak tego chce. Nierzadko jednak – mimo tej chęci – wytwarza ona za mało pokarmu i trzeba go uzupełniać odpowiednio dobranym mlekiem humanizowanym. Czasem zdarza się, że kobiecie brakuje pokarmu i musi po konsultacji z lekarzem wybrać mleko zastępcze mające bardzo zbliżony skład do mleka matki.

Dziecko pomiędzy 1. a 2. rokiem życia powinno spożywać około 1100- -1200 kilokalorii, zaś między 2. a 3. rokiem życia około 1200-1300 kilokalorii dziennie. Bardzo ważne jest, aby było to pożywienie pełnowartościowe. Białka powinny stanowić około 12 proc., węglowodany około 56 proc., a tłuszcze około 32 proc. dobowego zapotrzebowania energetycznego. Pożywienie powinno zawierać również odpowiednie ilości witamin i soli mineralnych.

Mleka wzbogacone
Organizacje międzynarodowe zalecają dla niemowląt mleka wzbogacane w długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe LC-PUFA. Od dostępnych dotychczas mieszanek przeznaczonych do żywienia małych dzieci różnią się one przede wszystkim wzbogaceniem o kwas dokozaheksaenowy (DHA) i arachidonowy (AHA), które są niezbędne do prawidłowego rozwoju mózgu i siatkówki oka. Jest to bardzo istotne, ponieważ w tym czasie dynamicznie rozwija się mózg dziecka. Podawanie takiego wzbogaconego mleka niemowlętom niekarmionym piersią mleka korzystnie wpływa na rozwój pamięci, umiejętność rozwiązywania problemów, zdolności językowe oraz ostrość widzenia. Warto więc zadbać o stworzenie rozwijającemu się mózgowi jak najlepszych warunków – obok właściwego wychowania dostarczenie potrzebnych składników odżywczych ma zasadnicze znaczenie dla przyszłości dziecka.

Równie ważna jest troska o prawidłowy rozwój fizyczny dziecka. Najlepsze mleka modyfikowane pokrywają ponad 80 proc. dobowego zapotrzebowania na wapń i około 75 proc. dobowego zapotrzebowania na żelazo, co jest istotne zwłaszcza dla prawidłowego rozwoju układu kostnego i krwiotwórczego. Inne elementy mineralne i witaminy w tych preparatach są tak dobrane, by wspomóc wykształcanie się układu odpornościowego i prawidłowy rozwój całego organizmu.

Niedobory żywieniowe
Stosowanie pełnowartościowych mieszanek wzbogaconych w mikroelementy i witaminy oraz niezbędnie nienasycone kwasy tłuszczowe – w przypadku dzieci dwu- i trzyletnich – pozwala często uniknąć niedoborów żywieniowych. W tym wieku dziecko zazwyczaj przejawia już własne upodobania kulinarne i odmawia jedzenia potraw, które mu nie smakują. Przetwory mleczne zazwyczaj smakują dzieciom i dlatego maluchy chętnie je spożywają. Jednak nie mogą ich przyjmować dzieci, u których stwierdzono alergię na białko mleka krowiego. Mleko krowie istotnie różni się od mleka kobiecego. Zawiera więcej białka, mniej laktozy i żelaza oraz bardzo mało nienasyconych kwasów tłuszczowych. Białko mleka krowiego jest niezgodne gatunkowo, ma to znaczenie zwłaszcza w okresie, kiedy bariera jelitowa u dziecka nie jest jeszcze w pełni wykształcona.

Rozwiązaniem przynajmniej częściowo zmniejszającym niedogodności związane z podawaniem mleka niezgodnego gatunkowo jest stosowanie mleka modyfikowanego, które jest dostosowane do zapotrzebowania małych dzieci. Mieszanki te są zazwyczaj wzbogacane o składniki odżywcze, których często brakuje nawet w zrównoważonej diecie.

Rodzaje mleka modyfikowanego
Mleko modyfikowane to pokarm przeznaczony dla niemowląt, pokrywający zapotrzebowanie na niezbędne składniki odżywcze, mogący częściowo lub całkowicie zastąpić pokarm kobiecy.

Cechą charakterystyczną tych mlek jest obniżenie zawartości białka, modyfikacja stosunku białek serwatkowych do kazeiny, modyfikacja składu tłuszczów (głównie NNKT) oraz węglowodanów (głównie laktoza), a także obniżenie zawartości sodu i wzbogacenie mleka w witaminy i pierwiastki śladowe konieczne do rozwoju malucha. Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje mlek modyfikowanych: hipoalergiczne hydrolizaty białkowe oraz preparaty sojowe.

Hydrolizaty białkowe stosuje się w przypadku zaburzenia trawienia i wchłaniania (np. zespół krótkiego jelita, mukowiscydoza, przewlekła biegunka) oraz nietolerancji i alergii pokarmowych (także w trakcie diagnostyki i/lub profilaktyki – jeśli rodzice są chorzy). Preparaty sojowe to produkty, w których źródłem białka jest soja. Stosujemy je w przypadku nietolerancji laktozy, galaktozemii, przy diecie wegetariańskiej dziecka oraz ostrej biegunce zakaźnej (ale tylko w przypadku potwierdzonej nietolerancji laktozy!).

Pamiętajmy, że produktów sojowych nie można stosować jako profilaktyki chorób atopowych, a także w alergii na białka mleka krowiego (z biegunką i/lub enteropatią) oraz w przypadku kolki jelitowej i u wcześniaków z urodzeniową masą ciała < 1800 g. (jm)